Giritli hattat Şükrü, bu levhasında siyah mürekkeple "Koruyup gözeten Allah'ın bağışlayıcılığına tevekkül ettim" anlamına gelen Arapça Tevekkeltu bi mağfırati'l-muheymini ve kırmızı mürekkeple "O bağışlayıcıdır, merhamet sahibidir" anlamına gelen Arapça Huve'l-ğafûru zu'r-rahmeti ibarelerini birbirinin arasından geçirerek yazmıştır. Bu kompozisyonun günümüze ulaşmış ilk örneklerinden biri 15. yüzyıl başlarında Timurî döneminde Herat'ta yazılmış olmalıdır. Son derece zarif bir diğer tezhipli örneği ise 16. yüzyıl başlarında müzehhip Zeyneddin Mahmud (ö. 1519?) tarafından hazırlanmıştır. Önceki meslektaşlarından esinlenen Osmanlı hattatlarından Saray-ı Hümayun meşk hocası Abdullah Vefaî bu szöleri 1136/1723-1724 yılında, altın ve kırmızı mürekkeple yazmıştır. Beğenilen bu tasarımın 19. yüzyılda hazırlanmış ve cami iç duvarlarına yazılmış başka örnekleri de vardır. Osman Hamdi Bey (ö. 1910), SSM'de bulunan bir tablosunda bu levhanın bir benzerini bir cami duvarında asılı olarak resmetmiştir (SSM 200-0087).Measurements: 23 x 50 cmScript: Celi sülüs
Beyaz kâğıt üzerine tek satır yazı yazılmıştır. Mavi zemin üzerine bezemeli ince iç pervazı vardır. Dış pervazı açık pembe zerefşandır. Yazı sahasını sınırlandıran ve pervazları ayıran cetveller altındır.Measurements: 66.5 x 31.5 cm
Çift sütun üzerine yirmi iki satır olarak kaleme alınan Arapça kasidedir. Nesih kırması hatla yazılmıştır. Son iki satır atlanarak, sağ ve sol koltuk oluşturulmuştur. Koltuklara da ketebe yazılmıştır. Yeşil ve kırmızı çizgilerle satır araları ve yazı alanı cedvelleri çekilmiştir.Measurements: 21 x 33 cmScript: Nesih
Osmanlı Devleti'nde yüksek mertebedeki atamalar için hazırlanan menşurların bu örneği, rütbesi Rumeli Beylerbeyliği olan Abdullah Paşa'nın Şûra-yı Devlet üyeliğine terfi edip vezirlik görevine getirilmesiyle ilgilidir. Metin, bir satır siyah mürekkep ve bir satır altın mürekkeple dönüşümlü olarak yazılmıştır. Belge yazımında kullanılan celi divani, bu dönemde yeni bir görünüm kazanmış, satırların sonu belirgin bir şekilde yukarı doğru kalkmış, harfler istifli, girift bir hale gelmiştir. Bu belgenin hattı, hattat Nâsıh'a (ö. 1885) atfedilmekte, tuğranın ise tuğrakeş Sami Efendi (ö. 1912) tarafından çekildiği düşünülmektedir.Illuminations: Tuğranın üstündeki armudi formdaki görkemli tezhip, müzehhip Rikkat Kunt (ö. 1986) tarafından yapılmıştır.Measurements: 157.5 x 79 cmScript: Celi divani
Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılmıştır. 4 satırlı nesih sayfadır. Satır araları altın cedvellerle ayrılmıştır. Duraklar altındır. Dış pervazı pembeli, yeşilli ebrudandır.Measurements: 26.1 x 16.9 cmScript: Nesih
Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılıdır. 4 satırlı nesih sayfadır. Satır araları cedvelle ayrılmıştır. Duraklar altındır. Dış pervazı pembedir.Measurements: 24.5 x 15.4 cmScript: Nesih
Dört satırlı nesih sayfadır. Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılıdır. Satır araları altın cedvellerle ayrılmıştır. Dış pervazı, mavili, pembeli ebrudandır.Measurements: 26.2 x 16.8 cmScript: Nesih
İki sülüs satır arasına tek satır nesih hatla yazılmıştır. İç pervaz görülmeyen eserde yazı alanını kalınca altın cedvel belirlemektedir. Dış pervaz ise saman rengi üzerine simefşan süslemelidir. Satır aralarına da altın cedvel çekilmiştir. Duraklar yine altındır.Measurements: 26.5 x 18.5 cm
Sülüs - nesih bir meşk murakkasının ortasından çıkma dört adet kıtadır. İki sülüs satırın arasında iki satır nesihle yazılmıştır. Hiçbir tezhip yoktur.Measurements: 21.5 x 25 cmScript: Sülüs; Nesih
Osmanlı talik üslubunu oluşturduğu kabul edilen hattat Mehmed Esad, solak manasına gelen “yesari” lakabıyla anılır. Sultan III. Mustafa (s.1757-74) döneminden itibaren Saray’da hüsnühat hocalığı yapan hattat, Sultan III. Selim’in de (s.1789-1807) desteğini kazanmıştır. Öğrencileri arasında oğlu Yesarizade Mustafa İzzet (ö. 1849) ve Arabzade Sadullah (ö.1843) vardır. Mehmed Esad’ın, 18. yüzyılda talik yazı öğrenmek isteyen genç hattatlar için hazırladığı meşk kıt’aları ve murakkaları günümüze ulaşmıştır. Sergide yer alan kıt’a da, talik yazı öğretimi için hazırlanmış bir meşk kıt’asıdır. Hattat, öğrencilerinin kopyalayarak yazması için Farsça bir dörtlük yazmıştır:
Tâ dil zi-kef-i ihtiyâr ne-nihâd
Pâ ber ser-i kûy-ı yâr ne-nihâd
Morgî ki vefâ-yı dehr dânist
Dil ber gul-i nev-behâr ne-nihâd
Gönül, ihtiyarından kurtulmadan
Dostun mahallesine ayak basmaz
Feleğin/dünyanın vefasını (vefasızlığını) kavrayan bir kuş
İlkbaharda açılan güle gönül bağlamaz
Hattat, kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazarak, öğrencisinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini istemiştir. Satır aralarına da adet olduğu üzere sa’y - çalış anlamına gelen parafları atmayı ihmal etmemiştir. Kıt’a bir meşk olduğu için bezenmemiştir.Measurements: 31,5 x 20 cmScript: Talik
Murakkada, düz, âharlı ve ebrulu, renkli kâğıtlar üzerine talik harflerin ve hecelerin alıştırmasından oluşan müfredat meşki (1-12. kıt’alar) ile besmelenin fazileti, Allah'ın büyüklüğü ve gücü, Hz. Muhammed'in vasıfları hakkındaki kısa metinlerden oluşan mürekkebat meşki (13-17. kıt’alar) yer alır. Eserin 13. ve 14. kıt’alarında Hakanî Mehmed Bey'in (ö. 1606) 1007/1598 yılında yazdığı, 716 beyitlik Türkçe Hilye-i Hakanî'den beyitler de vardır.Illuminations: Murakkaanın son yaprağında (y. 10a), "Kadri" damgalı kâğıt üzerine 19. yüzyıl üslubunda, içinde çiçekleriyle büyükçe bir vazo resmedilmiştir.Measurements: 33 x 21,4 cm; 17 kıt'aScript: Talik
18. yüzyılın ikinci yarısında Saray’da hüsnü hat hocası olan hattat Mehmed Esad’ın talik yazı öğrenen genç hattat adayları için hazırladığı kıt’aları ve murakkaaları günümüze ulaşmıştır. Bu murakka da, talik yazı öğretimi için hazırlanmış, harfleri ve harf birleşmelerini gösteren müfredat meşkidir. Böylece talik hat meşk eden genç hattat adayı, artık bir sonraki adım olan mürekkebat meşkine geçecektir. Meşk kıt’alarında ve murakkalarında, hoca hattatlar kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazar, böylece öğrencisinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini sağlar. Satır aralarına da adet olduğu üzere sa’y - çalış anlamına gelen paraflar atılır.Illuminations: Krem renkli yazı kâğıtları, mavi renkli kalın kâğıtlarla vassalelenmiştir.Measurements: 31,5 x 21 cmScript: Talik
Sülüs-nesih bir meşk murakkasının ilk iki sayfasıdır. Sülüs harf ve kelimeler kamış kalemle değil tek kalemle resmedilmiştir. Her iki kıt'ada da tezhip ya da pervazlar yoktur.Measurements: 26.5 x 17.2 cmScript: Sülüs; Nesih
Meşk sayfası 3 satır halinde yazılmıştır. Sülüs hat kullanılmıştır. Yeşil renkli âharlı kağıt üzerine yazılan satırları turuncu renkli iç pervaz kuşatmaktadır. Dış pervazda mavi renkli şal ebrusu bulunmaktadır.Measurements: 30.3 x 23.5 cmScript: Sülüs
Hattatlar, hüsnühat sanatını öğrenmek için yolundan gidecekleri bir hattatın verdiği derslere katılır, onunla düzenli olarak yazı meşk eder ve başarılı olurlarsa icazetname almaya hak kazanırlardı. İcazetname bir hattatın yazdıklarına ketebe kaydı düşme, yani imza ve tarih atma yetkisine sahip olduğunu gösteren diplomaydı. Sergideki icazetname, hattat Eyüp Sabri Paşa’nın oğlu Mir Mustafa Celaleddin’e (1853’te sağ) hocaları Manisalı Ali Rıza ve Abdullah Zühdî (ö. 1879) tarafından verilmiştir. Mir Mustafa Celaleddin, Hz. Muhammed’in bir hadisini bir sülüs ve iki nesih satır düzeninde yazmıştır. “Günahlarımdan tövbe ediyorum” anlamına gelen sülüs satırın altındaki nesih satırlarda “Allah Resulü –Allah’ın selâmı üzerine olsun– şöyle buyurdu: ‘En hızlı icabet edilen dua, kişinin gıyabında yapılan duadır.’ Allah Resulü doğru söylemiştir” sözleri yer alır. Alttaki iki oval kartuşun içinde, dönemin önde gelen hattatlarından Manisalı Ali Rıza ve Abdullah Zühdî rıka hatla Mir Mustafa Celaleddin’in sülüs ve nesih hatla yazdıklarının altına ketebe kaydı düşmeye hak kazandığını onaylar. Hattat Abdullah Zühdî’nin sağdaki kartuşun içine yazdığı onay metni şöyledir: “Yapılan hamde fazlasıyla karşılık veren Allah’a hamdeder, hamd sancağının sahibi Hz. Muhammed aleyhisselama, şükür ve hamd ile muttasıf olan ailesine ve ashabına salât ve selâm ederim. Temîm ed-Dârî sülalesinden bizzat ve şahsen Abdullah Zühdî Efendi olarak ben, –Allah kadirlerini yüceltsin, şereflerine şeref katsın– Eyüp Sabri Paşa’nın oğlu Mir Mustafa Celaleddin Beyefendi’ye kâtiplerin vaadiyle bu mübarek ve değerli yazısıyla [bu hat için] icazet verdim”. Hattat Ali Rıza ise soldaki kartuşun içine şunları yazmıştır: “Dost ve yârân olan Allah’a hamd, elçisi Hz. Muhammed Mustafa aleyhisselama, ailesine ve ashabına salât ve selâm ederim. Peygamberler serveri Hz. Muhammed Mustafa hürmetine, Hocası Fakir Manisalı Ali Rıza olarak ben 1270 senesinde, bu mübarek ve değerli hattı yazan Eyüp Sabri Paşa’nın oğlu Mustafa Celaleddin Beyefendi’ye –Allah murad ettikleri işlerde kolaylıklar ihsan etsin– kâtiplerin vaadiyle icazet verdim.”Illuminations: İcazetnamelerin çok azı buradaki örnekte görüldüğü gibi dönemin üstat bir müzehhibi tarafından süslenebilmiştir. Yazıların arası Batı etkisindeki Türk rokokosu üslubunda, altın zemin üzerine saz yaprakları ve buketlerle süslüdür. İcazetnamenin enli pervazında vişne rengi zemine altın ve gümüşle renklendirilmiş kıvrılan yapraklar, aralarına da içi çiçek dolu vazolar vardır.Measurements: 27 x 36,5 cmScript: Sülüs; Nesih; Rıka
İsmail Zühdî ketebeli murakka, altı kıt'a halinde düzenlenmiş, harflerin ve hecelerin alıştırmasından oluşan bir "müfredat meşki"dir.Binding: Eserin cildinin dış kapakları kestane rengi deridir. Cildin ön ve arka yüzünde dar, uzun, ortası şişkin dilimli bir şemse vardır. Şemsenin içine goncalarıyla birlikte bir gül dalı hafif kabartma olarak kalıpla basılmıştır. Şemse zemini altına, gül ve goncaları koyu pembeye boyanmıştır. İçi natüralist bir buketle veya rumilerle bezemeli ortası şişkin dar ve uzun şemse tasarımı 18. yüzyıl Osmanlı ciltlerinde sık sık kullanılmıştır; bu tür şemselerin içine kimi kez bir buket, kimi kez altın sarmal rumiler yerleştirilir. Cildin iç kapakları kâğıt kaplıdır.Illuminations: Sayfa kenarları sarı, nohudi ve şeker pembesi zerefşanlı kâğıtla vassaleli, satır araları, duraklar ve ketebe sayfası tezhiplidir.Measurements: 27,4 x 16,2 cmScript: Nesih; Rıka
Hafız Osman (ö. 1698) üslubunun 18. yüzyılın ilk yarısındaki temsilcisi kabul edilen hattat Mehmed, icazetini Yedikuleli Seyyid Abdullah Efendi'den (ö. 1731) almıştır. III. Ahmed (h. 1703-1730) ve I. Mahmud (h. 1730-1754) dönemlerinde sarayda hüsnühat hocalığı yapmıştır. Babasının şekerci olmasından dolayı Şekerzade lakabıyla tanınmış, lakabını ketebelerinde belirtmiştir. Şekerzade Mehmed'in sanat hayatının son yıllarına ait bu murakkaada, iki satır sülüs, üç satır nesih halinde, Hz. Muhammed'in Allah'ı anmanın erdemleri, cennete ulaşmanın yolları, iyi insan olmanın ödülleri hakkındaki hadisleri yazılıdır.Binding: Murakkaanın özgün, şemseli, siyah renkli deri cildi 20. yüzyılda tamir görmüştür.Illuminations: Nesih satırların iki yanındaki koltuklar altın ve mavi zemin üzerine çiçekli ve rumili dallarla bezenmiştir. Murakkaanın ilk kıt'ası besmeleyle başlar. Sin harfinin uzatılmasıyla bir bezeme alanı haline gelen besmele oku, minik pembe, turuncu ve yeşil çiçekli, kıvrımlı altın dallarla süslenmiştir. Kıt'alar ebrulu kâğıtla vassalelenmiş ve ebruların üzerine fırçayla bitkisel altın bezemeler yapılmıştır.Measurements: 28.3 x 20.2 x 1.8 cmScript: Sülüs; Nesih
Hafız Osman, önce Derviş Ali (ö. 1673), daha sonra Suyolcuzade Mustafa Eyyubî'den (ö. 1686) hüsnühat eğitimi almıştır. Şeyh Hamdullah'ın (ö.1520) üslubunu benimseyen Hafız Osman, Sultan II. Mustafa'ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed'e (h. 1703-30) meşk hocalığı yapmıştır. Hafız Osman bu murakkaasını oluşturan altmış altı kıt'aya, Muhammed bin Said el-Busiri'nin Arapça yazdığı (ö.1296?) Kasidetü'l-Bürde adlı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Bir sülüs, bir nesih ve bir sülüs satır düzeninde olan kıt’aların sonuncusu bir satır sülüs, iki satır nesih ve bir satır sülüs düzenindedir.Binding: Özgün halinde kitap formunda olan kıt'alar, 1999 yılında körüklü murakkaa formuna getirilmiştir, murakkaanın cildi yeniden yapılmıştır.Illuminations: Kıt'alar, renkli, düz ve ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiştir. Duraklar ve cetveller altınlıdır. İlk kıt'adaki besmele oku, mavi çiçekli altınlı dallar ile bezenmiştir. Kimi kıt'alar, altınlı saz yaprakları ile süslenmiş, koltukları sade bırakılmıştır.Measurements: 21,3 x 15 cmScript: Sülüs; Nesih
Osmanlı hat sanatı tarihinin büyük hattatı Şeyh Hamdullah’ın (ö.1520) harflerine ve yazı üslubuna yaptığı katkılar ile, 17. yüzyılda kendi ismiyle anılan bir üslup yaratan Hafız Osman, gençliğinde Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’dan (ö. 1676) destek görmüş, Derviş Ali (ö. 1673), daha sonra Suyolcuzade Mustafa Eyyubî’den (ö. 1686) hüsnühat eğitimi almıştır. Sultan II. Mustafa’ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed’e (h. 1703-30) hüsnühat öğretmiştir.
Yapraklar, Besmele ile başlamaktadır. Hattat, Hz. Muhammed’in Hâlid bin Velîd’den rivayet edilen hadisini yazmıştır.Illuminations: Yapraklar, kumlu, hatip ebrulu kâğıtla vassalelenmiş ve kitap şeklinde ciltlenmiştir.Measurements: 28,1 x 19,3 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Muḥaqqaq; Thuluth
Yedikuleli lakabıyla tanınan, bazı ketebelerinde “İmam adıyla maruf” ibaresini kullanan Seyyid Abdullah, “aklam-ı sitte”yi dönemin en meşhur hattatı Hafız Osman’dan (ö. 1698) öğrenmiştir.1 Sultan III. Ahmed’i (h. 1703-30) hat konusunda eğitmiş, sarayın hüsn-ü hat hocalığına getirilmiştir. Aralarında Eğrikapılı Mehmed Rasim (ö. 1756) ve Şekerzade Mehmed’in (ö. 1753) de bulunduğu öğrenciler yetiştirmiştir.
Hattat, bu murakkaasını oluşturan kıt’alara, Kasidetü’l- Bürde adlı şiirden 69 beyit yazmıştır.Measurements: 16,7 x 29 cmScript: Sülüs
Sultan II. Bayezid (s.1481-1512) Amasya'daki şehzadeliği sırasında Şeyh Hamdullah'tan hüsnühat dersleri almış, tahta çıktıktan sonra hattat İstanbul'a gelmiş ve Saray'da hat hocalığı yapmıştır. Şeyh Hamdullah'ın kıta ve meşkleri özenle bir araya getirilerek murakkalar içinde korunmuştur. Şeyh Hamdullah, bu murakkayı oluşturan, kimi bir satır sülüs, beş satır nesih ve bir satır sülüs halinde, kimi bir satır sülüs ve mailen yedi satır nesih halinde, kimi ise bir satır sülüs ve yedi satır nesih halindeki kıt'alara Hz.Muhammed'in ilmin fazileti, aklın olgunluğu, kibirin ve böbürlenmenin kötülüğü, sükûnet ve vakarın erdemi, alın terinin önemi, namazın sünneti konularındaki hadislerini yazmıştır.Illuminations: Şeyh'in yazdığı tek yaprak halindeki yazılar, 18. yüzyılda renkli ve ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiş ve tezhiplenmiştir.Measurements: 30 x 21,7 cmScript: Sülüs; Nesih
Şeyh Hamdullah’ın (ö.1520) üslubunu benimseyen Hafız Osman, 17. yüzyılın en meşhur hattatıdır. Sultan II. Mustafa’ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed’e (h. 1703-30) meşk hocalığı yapmıştır. Hafız Osman bu murakkaasını oluşturan, bir satır sülüs, altında beş satır nesih düzenindeki sekiz kıt’aya, Hz. Muhammed’den rivayet edilen hadisleri yazmıştır.Illuminations: Nesih satırların yanındaki koltuklar, altın zemin üzerine çiçekli dallarla tezhiplenmiştir. Yazı satırlarına irice duraklar yerleştirilmiştir. Kıt’alar, kumlu, hatip ebrulu kâğıtla vassalelenmiştir.Measurements: 23,2 x 16,2 cmScript: Sülüs; Nesih
20. yüzyılın tanınmış hattatlarından Hasan Rıza, Yahya Hilmi (ö. 1907), Mehmed Şefik (ö. 1880) ve Sami Efendi'den (ö. 1912) hüsnühat öğrenmiştir. Medresetü'l-hattatin'de sülüs ve nesih dersleri vermiş, son Osmanlı hattatlarını yetiştirmiştir. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Halim Özyazıcı (ö. 1964) da vardır.
Hasan Rıza, buradaki murakkanın içindeki kıt'a'lara, Muhammed b. Said el-Busirî'nin (ö. 1296?) Arapça yazdığı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Kıt'alar, bir sülüs, iki nesih, bir sülüs satır düzenindedir.Binding: Koyu kestane rengi sade deri cildi özgündür.Illuminations: Kıt'alar koyu yeşil renkli kâğıtla vassalelenmiştir. Koltuklar tezhipsizdir, cetveller ve duraklar altındır.Measurements: 9 kıt'a; 33 x 25 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Nesih; Rıka; Muḥaqqaq; Thuluth; Naskhī
Osmanlı talik yazısının son dönemdeki en ünlü hattatlarından biri Mehmed Hulusi Yazgan'dır. Talik yazıyı, 19. yüzyılın büyük üstatlarından Sami Efendi'den (ö. 1912) öğrenmiştir. Dokuz kıt'adan oluşan murakka, bir mürekkebat meşkidir. Meşkin ikinci aşaması olan mürekkebat meşklerinde öğrencinin kompozisyon kabiliyetini geliştirmek üzere çeşitli beyitleri yazma çalışmaları yapılırdı. Talik yazı öğreniminde en çok tercih edilen metinler İranlı ünlü âlim ve şair Abdurrahman Molla Câmî'nin (ö. 1492) 19 beyitlik Farsça Besmele Kasidesi ve Hakani Mehmed Bey'in (ö. 1606) 1598'de yazdığı 716 beyitlik Türkçe mesnevi Hilye-i Hakani'dir. Mehmed Hulusi Yazgan, bu dokuz kıt'ada Besmele Kasidesi'nden beyitler yazmıştır. Sadece eğitim için kaleme aldığı bu beyitlerde, satır aralarına çalış anlamına gelen sa'y kelimesini yazmayı ihmal etmemiştir.Binding: Körüklü murakkanın kestane rengi deri cildinin dış kapakları şemselidir, iç kapakları ise bej kâğıtla kaplıdır.Illuminations: İlk iki kıt'a hafif ebrulu kâğıtlar, diğerleri düz kâğıtlar üzerine yazılmıştır ve yazı alanlarının etrafı zerefşanlı (altın serpme) bej kâğıtla vassalelenmiştir. Talik murakka bezemesizdir.Measurements: 9 kıt'a; 17,4 x 25,3 cmScript: Talik
Murakkada, Eğrikapılı Mehmed Rasim olarak ün kazanmış, önce Galata Sarayı’na, daha sonra Topkapı Sarayı’na meşk hocası olmuş, hattat Mehmed’in yazdığı sekiz kıt’a yer alır. Hattat bir satır sülüs, altında beş satır nesih düzenindeki kıt’alarına Hz. Muhammed’den rivayet edilen hadisleri yazmıştır.Measurements: 24,3 x 17,2 cmScript: Sülüs; Nesih
İbrahim Rodosi'nin (ö.1787) öğrencisi olan Mustafa Kütahi'nin kızı Şerife Emine Safvet de ünlü bir hattatı. Mustafa Kütahi, bu murakkaayı oluşturan kıt'alara bir satır sülüs, üç-beş satır nesih veya iki satır sülüs, üç satır nesih hatla, Hz. Muhammed'in hadislerini yazmıştır. Murakkaanın onbirinci kıt'asının sülüs ile yazılan ilk satırında ise hattat "Düşmanlarla bağrışıp çağrıştılar" anlamına gelen Arapça, ve zaccû zacceten ke-zacîcinâ ve accû acîcen ve’l-e’âdî ibaresinin dad, cim ve ayn harflerini, adeta oyun oynar gibi ardı ardına sıralar.Illuminations: Altın cetvelli kıt'alar, kumlu ebrulu kâğıtlarla vassalelidir.Measurements: 23.4 x 15.8 x 1.3 cmScript: Sülüs; Nesih
Bu murakkada Derviş Ali'nin yazdığı altı kıt'a yer alır. Hattat, bir sülüs, iki veya üç nesih, bir sülüs, iki veya üç nesih satır düzeninde yazdığı kıt'alara, Hz. Muhammed'in şükretmeye ve yetinmeye, kötü âdetleri ortadan kaldırmaya, insanların kötülüklerine, zalim yöneticilerin başına geleceklere dair hadislerini yazmıştır.Binding: Bu körüklü murakkanın cildi, siyah sade deridendir.Illuminations: Kıt'alar nil yeşili ve pembe kâğıtlarla vassalelenmiş, bu kâğıtlar simefşanla süslenmiştir. Cetvel ve durakları altın, koltukları tezhipsiz olan kıt'aların sadece ikincisi altın zemine rumilerle dolu bir yaprakla süslüdür.Measurements: 6 kıt'a; 20 x 21 x 1.3 cmScript: Sülüs; Nesih
Amasyalı Şeyh Hamdullah, hüsnühattı Hayreddin Mar'aşî'den (ö. 1471) öğrenmiştir. Şehzadeliğinde meşk dersi verdiği Sultan II. Bayezid'in (s.1481-1512) tahta çıkması üzerine, onun isteğiyle İstanbul'a gelmiş ve sarayın hat hocası olmuştur. Şeyh'in tek sayfa yazıları ve kıt'aları, yazıldıkları dönemden itibaren murakkaalar içinde özenle korunmuştur. Bu körüklü murakkaanın üç kıtası bir satır sülüs ve üç satır nesih, son kıtası bir satır sülüs ve dört satır nesih düzenindedir. Şeyh Hamdullah, dört kıt'asına, Hz. Muhammed'in ahiret, iyilik ve kötülük ile ilgili hadislerini yazmıştır.Illuminations: Kıt'alar, ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiştir.Measurements: 21,6 x 14,6 cmScript: Sülüs; Nesih
Hattat Mustafa İzzet kazaskerlik görevinde bulunmuş, dolayısıyla bu unvanıyla tanınmıştır. Mustafa Vasıf'tan (ö. 1853) aklam-ı sitte, Yesarizade Mustafa İzzet'den (ö. 1849) talik dersleri almış, sarayda yazı hocalığı yapmıştır. Kazasker Mustafa İzzet bu murakkayı oluşturan kıt'alara, Muhammed b. Said el-Busirî’nin (ö. 1296?) Arapça kaleme aldığı Kasidetü'l-Bürde adlı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Yirmi üç kıt'adan oluşan bu körüklü murakkanın kıt'aları iki satır sülüs, iki satır nesih düzenindedir.Binding: Murakkaanın yeşil deriden özgün cildinin dış kapaklarının ortasına baskıyla Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) tuğrası basılmış, pervazına altın çiçekli süsler yapılmıştır.Illuminations: Nesih satırların yanındaki koltuklar, lacivert, kırmızı ve altın zemin üzerine rumili ve çiçekli kıvrım dallarla süslenmiştir. Yazı alanı tezhipli pervazlıdır. Yeşil kâğıtla vassalelenmiş olan kıt'aların yüzeyi zerefşanlıdır. Kıt'alardan önceki iki ve sonraki üç sayfa, çiçekli, irice buketlerle süslenmiştir.Measurements: 26.3 x 18.8 x 4.8 cmScript: Sülüs; Nesih
Her sayfada 9 satır nesih hatla yazılmıştır. Yazı etrafları boş, cedvel ve duraklar altındır.Binding: Ortasında gömme şemse bulunan cild siyah renkli deriden yapılmıştır.Measurements: 15.6 x 20.7 x 0.8 cm
On yapraklı murakkaada ilk sayfada sülüs ve nesih Besmele ve Hadis-i Şerif, ikinci sayfada üç satır sülüs yazı, üç, dört, beş, altı, yedi ve sekizinci sayfalar sülüs nesih kıta tarzında Hadis-i Şerif yazılıdır. Dokuzuncu sayfa ve onuncu sayfa celi sülüs, sülüs ve nesih karalamalar tarzındadır.Binding: Düz murakkaa cildi battal ebru kaplıdır.Illuminations: Sayfa etraflarında pembe zemin üzerine zer efşan yapılmıştır. Koltuklar ve yazı araları renkli bezenmiştir.Measurements: 21 x 29,5 cmScript: Sülüs; Celi Sülüs; Nesih
Bir Kaside-i Bürde murakkasının iki sayfasıdır. İmza bulunmayan sayfalarda cedveller çekilmemiştir. Etrafına yapıştırılan ebru kırmızı renktedir.Measurements: 29,5 x 18,5 cm
Hattat Mehmed Esad, solak manasına gelen yesari lakabı ile anılmıştır. Osmanlı ta'lik üslubunu oluşturduğu kabul edilir. Sultan III. Mustafa (s. 1757-74) döneminden itibaren Saray'da hüsnühat hat hocası olan hattat, Sultan III. Selim'in de (s. 1789-1807) desteğini kazanmıştır. Oğlu Yesarizade Mustafa İzzet (ö. 1849) ve Arabzade Sadullah (ö.1843) onun öğrencilerindendir. Bu murakka da, ta'lik yazı öğretimi için hazırlanmış, harf birleşmelerini gösteren müfredat meşkidir. Meşkin sonuna hattat "Mademki müfretlerden (yalın harfler) kurtuldun, mürekkebler (bitişik harfler) meşkinin vakti geldi" anlamına gelen Farsça beyitler yazmıştır. Kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazarak, öğrencisinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini sağlayan hattat, satır aralarına da adet olduğu üzere sa'y - çalış anlamına gelen parafları atmayı ihmal etmemiştir.Binding: Yekşah tarzında kırmızı ve siyah ciltIlluminations: Krem renkli yazı kâğıtları, mavi ve pembe tonlarında renkli kalın kâğıtlarla vassalelenmiştir.Measurements: 35 x 22 cm; 12 kıt'aScript: Talik
Hattat, İran’da Safevi şahı I. Abbas’ın döneminde (h. 1587-1629) Kazvin, Tebriz ve Isfahan’da çalışmış, Safevi bürokratlarından kitap hamisi Ferhadhan Karamanlı’nın (ö. 1598) hizmetinde de bulunmuştur. Talik hatta üstat olan sanatkâr birçok kıt’a yazmış, edebi eserler de istinsah etmiştir. İstinsah ettiği eserler arasında tasvirli olanlar da vardır.Illuminations: Murakkanın ketebe satırları iki sütun üzerine yazılmış, yazı alanının etrafına pembe, mavi kâğıtla pervaz yapılmış ve altın çetvel çekilmiştir (y. 5a). Enli sayfa kenarları bu yazı alanına vassale yapılarak yerleştirilmiş ve üzerine ince dallar, yapraklar, tomurcuklar, hatayilerle halkârî süsleme yapılmıştır. Sayfa kenarında lacivert ve tarçıni zemine altınlı ince dal ve yapraklarla süslü kartuşlar vardır. Murakkanın bir diğer yaprağında yazı yine iki sütun üzerine yazılmış, etrafına pembe ve lacivert kâğıtla pervaz yapılmıştır (y. 3a). Sayfa kenarına aks tekniğinde selvi ağaçları, çiçekler ve hayvanlar yapılmış, motiflerin konturları altınlanmıştır. Özellikle 16. yüzyılda Osmanlılar’da, Safeviler’de, Baburiler’de ve Özbekler döneminde kitapların sayfa kenarları çoğu zaman halkârî ve aks tekniğinde bezenirdi. Sayfa kenarlarını belirtilen teknikte göz alıcı renkler ve türlü türlü motiflerle ustalıkla tasarlayanların önde gelenleri Safevi dönemi sanatkârlarıydı.Measurements: 14,5 x 24 cm; 2 satırScript: Talik
Bu belge Saruhan sancağının Atla nahiyesinde bulunan çiftlik ve arazilerin babalarının vefatı üzerine oğulları Ömer ve Abdi’ye mülk olarak verilmesi ve atalarından kalan bu yerlere kimsenin müdahale etmemesine ilişkin bilgileri içermektedir.Illuminations: Sultanın tuğrası mülknamenin üst kısmına altınla çekilmiş, tuğranın sere, beyze ve tuğlarının arası lacivert zemine rozet çiçeklerle süslenmiştir. Beyze ile hançere kısmından başlayıp belgenin üst kısmına kadar uzayan üçgen alanın içi halkâri bezemeyle doldurulmuş, üçgenin çerçevesi yapraklarla süslenmiştir. Sultanın el yazısıyla Hatt-ı Hümayun cümlesi Mucibince amel oluna (gereği yapılsın) tuğların tepesinde yükselen unvan tezhipli dikdörtgenin içine talik hatla yazılmıştır.Measurements: 87,3 x 48,7 cmScript: Divani; Dīwānī
Müsenna levhalarda, tam ortadan geçen hayali bir dikey çizginin ayırdığı sol taraf, sağ tarafın yansımasıdır. Ayna etkisi yaratan bu levhalarda hattatlar sağ tarafa istifli kompozisyonu yerleştirir, sol tarafa da bu kompozisyonun yansımasını resmederler. Zorlukla okunabilen bu levhalarda amaç göze güzel görünen, simetrik ve dengeli kompozisyonlar yaratmaktır. Bu levhalarda özellikle celi sülüs hat tercih edilir. Mehmed Şefik, levhasında, "Benim ve âlemlerin Rabbi olan Allah’tan başka ilah yoktur" anlamındaki Arapça, "Lâ ilâhe illallâhu huva rabbî ve rabbu'l-âlemîn" sözlerini yazmıştır.Illuminations: Altınlı cetvelin dışı, Türk rokokosu olarak adlandırılan üslupta bezelidir.Measurements: 62 x 51,5 cmScript: Celi sülüs
Araları altın cedvelle bölük 4 satır halinde "Bâret Su'ad" kasidesinden beyitler yazılmıştır. Altın duraklar tezhiplidir. Yazı sahasını çevreleyen cedvelin dışında kalan pervaz zerefşandır. Yazı nesih hatla yazılmıştır.Measurements: 26 x 17,5 cmScript: Nesih
On yedi satır harekeli nesih hatla Hadisi Şerifler tek sayfa halinde yazılmıştır. İç pervaz bulunmayan sayfada yazı sahasını kalınca altın cedvel sınırlandırmaktadır. Cedvelin etrafında serpmeli şal ebrusu dış pervazı vardır.Measurements: 15.5 x 23.5 cmScript: Nesih
Tuğrası "Bayezid b. Mehmed Han el-muzaffer daima" diye okunan belge, Demirhisar kazasına bağlı, hudutları belirlenmiş olan Boğulat ve İsmokoç köylerinin Ohri Sancağı Beyi Mustafa'ya mülk olarak verilmesi hakkındadır. Belge, bundan sonra bu mülklere sultanın neslinden olsa dahi, kimsenin müdahale etmeye hakkı olmayacağı şartını da içermektedir. Belgenin hattı, divani yazının kaynağı olarak kabul edilen ve zülf-i arus da denen eski talik yazı üslubundadır. Tuğra bezemesizdirMeasurements: 78 x 23,4 cm; 18 satırScript: Celi divani
Beyaz porselen kandil, Eser-i İstanbul grubuna aittir. Kandilin tabanında eski yazı ile Eser-i İstanbul damgası ve tarih yer alır. Kandilin gövdesinde 3 büyük, daire şeklinde madalyon yer alır. Bu madalyonların içi Arapça yazı içerir, yazıların çevresinde rumili dallar dolanır. Kandilin boyun kısmında ise 3, daire şeklinde bir madalyon daha bulunur. Bu madalyonlar ise bitkisel bezemeler içerir. Kandilin gövde ve boyun kısmını bağlayan 6 tutacak yer alır.
İpekli dokumadır. 44 x 154 cm ölçüsündeki çerçeve içinde 3 satır celi sülüs hat ile, Kuran'dan ayet yazılıdır. Yeşil üzerine krem rengi ile dokunmuştur. Bu sancakların orijinali yazılı 3 parçadan oluşur. Elimizdeki parça, 3 parçanın biri olmalıdır.Measurements: 50 x 164 cmScript: Celi sülüs
Tomar formatındadır. Giriş metninde, Sultan II. Selim'in isteği üzerine hazırlandığı belirtilmektedir. Hz. Adem'den başlayarak Hz. Muhammed'e dek tüm peygamberler ile Sultan III. Murad'a dek tüm İslam hanedanlarından Sultanların silsilelerini içermektedir. Altın yaldız çerçeveli madalyonlar içine yerleştirilmiş isimlerin çevresinde, o dönemde yaşanan önemli olaylar kaydedilmiştir.Measurements: 870 x 31 cm
Baştan altı yaprak, on bir sayfa "Sübhetü'l İncil" adlı, 1088 tarihli Mısırlı Süleyman bin Abdullah tarafından yazılmış on dokuz satırlı nesih kırması ile bir risale mevcuttur. Devamında otuz bir yaprak, altmış bir sayfada Hz. Adem'den Kanuni Sultan Süleyman'a kadar bir silsilename mevcuttur. Renkli madalyonlar içinde isimler, bunların etrafında gubari hatla o isimlere ait hususlar kaydedilmiştir.Measurements: 20 x 28 cmScript: Nesih; Gubari; Naskhī
Tuğrası "Mehmed bin Murad Han el-muzaffer daima" olarak okunan belge Edirne'de yazılmıştır. Sultan II. Mehmed’in halası Fatma Hatun'un oğlu Mahmud Çelebi’nin mülkiyetinde bulunan, Dimetoka'ya bağlı Gayder Hori ve Vulgaro Hori köylerinin vakıf yoluyla onun kızkardeşi, belgede bütün kadınların tacı olarak vasıflandırılan Sitti Hatun'a geçişi hakkındadır. Temliknamede bu köylere kimsenin müdahale etmemesi istenmektedir. Adı geçen Sitti Hatun, Sultan II. Mehmed’in ikinci eşi ve Dulkadiroğlu Süleyman Bey’in en büyük kızı olan Sitti Hatun (ö. 1467) olmalıdır. Belge, zülf-i arus veya eski talik de denen yazının etkilerini taşıyan divani hatla yazılmıştır.Measurements: 49.5 x 19.7 cmScript: Divani; Dīwānī
Sultan II. Süleyman tuğralıdır. Belgedeki bilgiye göre, Paşa sancağının Demirhisar kazasına bağlı, diğer ismi Hacıbeyli olan İsmokoç köyü önceden Ohri sancağının bir parçası olup, Sultan II. Bayezid (h. 1481-1512) tarafından Ohri Sancağı Beyi Mustafa’ya mülk olarak verilmiştir. Mustafa’nın ölümü üzerine köy oğlu Mehmed'e intikal etmiş, Mehmed de oğlu Kasım'a mülk olarak vermiştir. Kasım köyü Veziriazam Sokollu Mehmed Paşa'ya satmıştır. İstanbul kadısı bu satışla ilgili, adı geçen yerlerin gelirleri paşaya ait olmak ve vergilerden muaf olmak üzere, Sultan II. Selim (h. 1566-1574) döneminde bir mülkname düzenlemiştir. Sultan II. Süleyman da bu beratlara istinaden temliknameyi yenilemiş ve bu beratla arazinin Sokollu Mehmed Paşa'nın nesline ait olduğunu onaylamıştır. Belgenin metninin ilk satırı altınla, diğer satırları siyah mürekkeple yazılmıştır.Illuminations: Satırların üzerlerine belirli aralıklarla zer-nişan denen altın noktalar yerleştirilmiştir. Tuğra tezhiplidir.Measurements: 134 x 43 cm; 9 satırScript: Celi divani
Tuğrası "Şah Mehmed b. Murad Han el-muzaffer daima" diye okunan belgedeki bilgilere göre, Veziriazam iken ölen Sokollu Mehmed Paşa'ya (ö. 1579) Sultan Süleyman (h. 1520-1566) zamanında padişah emriyle gidip fethettiği Erdel'in Hanad sancağına bağlı bazı köyler, Demirhisar, Zağra-i atik, Köprülü ve Vize'ye bağlı bazı köyler gelirleri kendisine ait olmak üzere fetihlerdeki başarılarından dolayı mülk olarak verilmiştir. Sultan II. Selim (h. 1566-1574) ve Sultan III. Murad (h. 1574-1595) dönemlerinde mülkname yenilenmiştir. Sultan III. Mehmed’de kendinden önceki sultanların bu buyruğunu paşanın vârisleri lehine devam ettirmiş ve bu belgeyle, buralara kimsenin müdahale etmemesini emretmiştir.Illuminations: Tuğranın altındaki ilk satır altın mürekkeple yazılmıştır. Metinden sonra çekildiği anlaşılan tuğra, bu ilk satırın üst kısmını örtmektedir. Altın tahrirli, koyu lacivert renkli tuğranın beyzelerinin içi altın renkli, çiçekli kıvrım dallar ve mavi, düğümlü bulutlarla bezelidir. Tuğranın tuğları ve kürsü bölümü ile satırların üzerinde birbirini takip eden ve zer-nişan adı verilen noktalar altınlanmıştır. Satırların üzeri zerefşanlıdır.Measurements: 248.5 x 40.5 cmScript: Celi divani