Hz. Muhammed’in özelliklerini yazıyla anlatan metni içeren hilye, bilinen örneklere göre 17. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak elyazma kitap sayfasından ayrı, tek başına kâğıt üzerine yazılıp duvara asılacak biçimde, çeşitli boylarda ve çok farklı tasarımlarda hazırlanmıştır. Her dönemin bazı ünlü hattatları hilye metni kopya etmişler ve bu metin üstat müzehhipler tarafından süslenmiştir. Hattat Seyyid Abdullah bu hilyeyi de duvara asılacak tarzda, ilk hilyeyi yazdığı sanılan hocası Hafız Osman gibi tasarlamıştır. Eserin üst kısmında yatay enli dikdörtgen alana, iri muhakkak hatla besmele ve hemen altında dar yatay alana sülüsle “Biz seni ancak cihana rahmet olmak üzere gönderdik” ayeti (Enbiya: 107) yazılıdır. Ortadaki kare alandaki “göbek” denilen daire içine nesih hatla Muhammed Peygamber’in yazıyla tarifi kaydedilmiştir. Dairenin dışındaki alanda Allah, Muhammed, Hasan ve Hüseyin’in isimleri ile kendilerine cennet müjdelenen on sahabenin adı vardır. Dairenin altındaki iki satırlık sülüs hattın üst satırında Enbiya suresinin 107. ayeti ikinci defa yazılmış, alt satıra ise Ashâb-ı Kehf isimleri (Yemliha, Mislina, Mekselina, Mernuş, Debernuş, Sazenuş, Kestatayyuş, Kıtmir) kaydedilmiştir. Daha alttaki nesih hatla ilk üç satırda hilye metninin devamı yer alır. Hilyenin sağındaki küçük karenin içine Esmâ-i Hüsnâ, solundakine Esmâ-i Nebî yazılmıştır.Illuminations: Hilyenin göbek kısmının etrafı, dikdörtgen alanlar, Esmâ-i Hüsnâ ve Esmâ-i Nebî bölümlerinin üst kısmı, lacivert zemine incecik altın sarmal dallar üzerinde sıralanan minicik renk renk çiçekler ve yapraklarla tezhiplidir.Measurements: 58 x 40,8 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Nesih; Muḥaqqaq; Thuluth; Naskhī
Oniki satırlı arkalı önlü nesihle yazılmış tek sayfadır. Enam suresinin 114-128 ayetleri arası yazılmıştır.Illuminations: Cedvel ve duraklar altın olup yazı sahasının etrafı taba renk üzerine zerefşanla süslenmiştir.Measurements: 30,8 x 22,8 cmScript: Nesih
Mehmed Şefik'in yazdığı kalıptan hazırlanan zer-endûd levhada, yazı alanının üzerinde, pervazın ortasında, "Allah yüce kitabında şöyle buyurmuştur" anlamına gelen giriş ibaresi Kâlellâhu te'âla fî kitâbihi'l-kerîm yer alır. Altına, "Allah'ın göğsünü İslam'a açtığı, böylece üzerinde Rabbinden bir nur bulunan kimse, kalbi imana kapalı kimse gibi midir?" anlamındaki âyet (Zümer: 22) yazılmıştır.Illuminations: Yazı alanının dışındaki kalınca pervaz beyaz bir kurdeleyle birbirine dolanan altınlı, çiçekli ve yapraklı dallarla bezelidir.Measurements: 47.5 x 100 cmScript: Celi sülüs
Sakız Adası'nda doğan hattat Abdülfettah, Serasker Hüsrev Paşa'nın (ö. 1855) himayesinde İstanbul'da eğitim görmüş ve önemli devlet görevlerinde bulunmuştur. Bilindiği kadarıyla Sultan Abdülmecid'in (h. 1839-1861) himaye ettiği hattat İstanbul, Bursa, Edirne, Şam ve Girit'in önemli mimari yapıları için celi yazılar yazmıştır. Bu levhasında, Ah, Ya Muhammed ibaresini yazmış, ibarenin solundaki boşluğa "Allah’ın salât ve selâmı üzerine olsun" anlamına gelen sallallâhu aleyhi vesellem istifini yerleştirmiştir.Measurements: 61.5 x 78.3 cmScript: Celi sülüs
20. yüzyılın tanınmış hattatlarından Hasan Rıza hüsnühat sanatını Yahya Hilmi (ö. 1907), Mehmed Şefik (ö. 1880) ve Sami Efendi'den (ö. 1912) öğrenmiştir. Medresetü'l-Hattatin'de ders vermiş, son Osmanlı hattatlarını yetiştirmiştir. Hattat, Şems suresinin tamamını yazdığı büyük boyutlu levhasına besmele satırıyla başlamış, altına muhakkak hat ile surenin Arapça ayetlerini, daha alta ise sülüs hatla Türkçe meallerini yazmıştır.Illuminations: Yazı satırlarının dışı, altın zemin üzerine kurdeleler ve girlantlarla birbirine bağlanan kıvrımlı saz yaprakları ve rengârenk çiçekli buketlerle doldurulmuştur. Levhanın dışındaki pervaz koyu kahverengi zemin üzerine altınla bezelidir.Measurements: 127 x 88 cmScript: Sülüs; Muhakkak; Rıka; Thuluth; Muḥaqqaq
Necmeddin Okyay, son dönem hattatlarından Nazif Bey (ö. 1913), Hasan Rıza (ö. 1920), Mehmed Hulusi Yazgan (ö. 1940), Ahmed Kâmil Akdik (ö.1941), İsmail Hakkı Altunbezer (ö. 1946) gibi, 19. yüzyılın tanınmış celi sülüs ve celi talik hattatı olan Sami Efendi'nin (ö. 1912) öğrencisiydi. Necmeddin Okyay da, Sami Efendi'nin diğer öğrencileri gibi, 1914'te açılan Medresetü'l-Hattatin'in hocalarındandı. Sanatkâr, hattatlığının yanında, ebru çalışmalarıyla da tanınmış, çiçekli ebrulu kâğıtlarıyla bu alana önemli bir yenilik getirmiştir. Hattatın bu levhasında, Şefâat yâ nebiyyallâh ("Ey Allah'ın peygamberi, şefaat et") ibaresi yazılıdır.Illuminations: Koyu sarı zemin üzerine siyah mürekkeple yazılan kompozisyonu çevreleyen pervazlar ebrulu kâğıttandır.Measurements: 88 x 120 cmScript: Celi talik
Hattat Faik Efendi, sülüs ve nesih hatlarını Mehmed Şefik'ten (ö. 1880) meşketmiştir. Bu levhasında celi divani hatla "Taşlanan ve (Allah'ın huzurundan) kovulan şeytandan Allah'a sığınırım. Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla! Ey kapıları açan Rabbimiz, bize hayır kapılarını aç" anlamına gelen Arapça duayı, saltanat kayığı formunda yazmıştır. Dua siyah mürekkeple yazılmış, altınla tahrirlenmiştir.Illuminations: Kompozisyonun üzerine irice, yeşil bir saz yaprağı, yaprağın arasına ise kırmızı, büyük bir rozet çiçeği iliştirilmiştir. Bu bezemenin sağında gene irice, altınlı bir şemse motifi görülür. Orta alanı, altınlı süslemeleri olan bej, dar ve koyu pembe enli birer pervaz çevreler.Measurements: 47,3 x 90 cmScript: Celi divani
İstanbul’da yaşadığı mahalleden dolayı, Çırçırlı lakabı ile tanınan hattat Ali, güzel yazı yazmayı Kazasker Mustafa İzzet’in (ö. 1876) öğrencisi Mehmed Şefik’den (ö. 1880) öğrenmiştir. Hattat Ali, bu levhasında, Hz. Muhammed’e ithafen, Türkçe ve Farsça bir manzume yazmıştır.
Yapıştım dâmen-i pâk-i rızâya hed çi bâdâ bâd
Sarıldım hâk-i pây-ı Mustafâya her çi bâdâ bâd
Zuhûrât u cevâba tâb u tâkatsız kalıp hayrân
Sığındım dergeh-i lutf-ı Hudâya her çi bâdâ bâd
Hakk’ın rızasının temiz eteğine yapıştım, ne olursa olsun!
Mustafa’nın ayağının toprağına sarıldım, ne olursa olsun!
Zuhurat ve cevaplara güç kuvvet yetiremeyip şaşırıp kalınca
Allah’ın lütuf dergâhına/katına sığındım, ne olursa olsun!Measurements: 50 x 49,2 cmScript: Celi sülüs
Kazasker Mustafa İzzet'in (ö. 1876) öğrencisi olan ve hocasının ardından onun görevlerine atanan hattat Mehmed Şefik bu levhasında, "Yâ Hazreti Mevlânâ - kuddise sırruhu'l-a'lâ" (Yâ Hazret-i Mevlânâ - Mübarek sırrı mukaddes olsun) sözlerini yazmıştır. "Mevlânâ" kelimesinin içindeki, kompozisyona hâkim olan lamelif harfi, semazenlerin sema sırasında açılan kollarını çağrıştırır.Illuminations: Üst köşelerde çiçekli birer dal olan yazı alanı lacivert pervazla çevrilidir.Measurements: 37,5 x 43 cmScript: Celi sülüs
Hattat Mehmed Şefik, Kazasker Mustafa İzzet'in (ö. 1876) öğrencisidir. Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) Mustafa İzzet'i ikinci imamlığa atayınca, Mehmed Şefik hocasının yerine Musika-i Sultaniye ve Hademe-i Humayun'un hüsnühat hocalığı görevine getirilmiştir. Mehmed Şefik, Sultan Abdülmecid'in yaptırdığı caminin yazılarını yazmak üzere 1855'te Sakız adasına gönderilmiş, aynı yıl depremde zarar gören Bursa Ulu Cami’nin kitabelerinin onarımı için de görevlendirilmiştir. Sultan Abdülmecid'in türbesinin yazıları da Mehmed Şefik'e aittir. Hattat bu levhasında, "Allahım, ayıplarımızı ört, günahlarımızı bağışla, kalplerimizi temizle. Allahım, rahmetinle rahmet peygamberi, ümmetin şefaatçisi Hz. Muhammed'i, ailesini ve ashabını kuşat" anlamındaki Arapça duayı celi sülüs hatla üç satır halinde yazmıştır.Illuminations: Yazı alanını çevreleyen iç ve dış pervazların ebru kağıtları, Necmeddin Okyay'a (ö.1976) atfedilen ebrulu kâğıttandır.Measurements: 39 x 45 cmScript: Celi sülüs; Rıka
Sami Efendi'den (ö. 1912) hat meşk eden hattat Nazif, döneminde de beğenilen bir hattattı. Bu levhasında, "Allah'ın farzlarını yerine getir ki, itaat edenlerden olasın" anlamındaki hadisi oval bir kompozisyon içine istiflemiştir.Illuminations: Zencerekli bir pervazla çevrelenen yazı alanı ebrulu kâğıtla vassalelenmiştir.Measurements: 38 x 48,5 cmScript: Celi sülüs
Tekkelerde tarikat pirinin adının yazıldığı sanatlı levhaların duvara asılması bir gelenekti. Bu geleneğe uyan hattat Rakım, kenarlarından püsküller sarkan, kıvrımlı ayakları saz yapraklarıyla süslü dikdörtgen bir sehpanın üzerine yerleştirilmiş Mevlevi sikkesinin içine, "Dost, Yâ Hazret-i Mevlana Muhammed Celaleddin-i Rumî" ibaresini istiflemiştir. Sehpanın üzerine, Kaddese'llâhu sirrahu'l-'âlî (Allah onun yüce sırrını mukaddes kılsın) ibaresini yazmıştır.Illuminations: Sehpanın üzerindeki bu ibarelerin satır araları tezhiplidir (beyne's-sütur). Levhanın krem rengi zemininin üzerine fırçayla altınlı, çiçekli dallar; Mevlevi sikkesinin iki yanına ise pembe çiçekli,m yeşil saz yapraklı uzunca dallar resmedilmiştir. Mevlevi sikkesinin üstünde, bir perdeye ait olduğu anlaşılan püsküller sarkmaktadır. Köşelerde kıvrımlı köşebentler vardır. Altın cetveller ve koyu kırmızı ince pervazın dışındaki kalınca mavi pervaz halkârî süslemelidir. Siyah dış pervaz ise birbirine dolanmış altınlı saz yaprakları ve boru çiçekleri, köşelerde rozetlerle bezenmiştir.Measurements: 53 x 45 cmScript: Celi sülüs
Giritli hattat Şükrü, bu levhasında siyah mürekkeple "Koruyup gözeten Allah'ın bağışlayıcılığına tevekkül ettim" anlamına gelen Arapça Tevekkeltu bi mağfırati'l-muheymini ve kırmızı mürekkeple "O bağışlayıcıdır, merhamet sahibidir" anlamına gelen Arapça Huve'l-ğafûru zu'r-rahmeti ibarelerini birbirinin arasından geçirerek yazmıştır. Bu kompozisyonun günümüze ulaşmış ilk örneklerinden biri 15. yüzyıl başlarında Timurî döneminde Herat'ta yazılmış olmalıdır. Son derece zarif bir diğer tezhipli örneği ise 16. yüzyıl başlarında müzehhip Zeyneddin Mahmud (ö. 1519?) tarafından hazırlanmıştır. Önceki meslektaşlarından esinlenen Osmanlı hattatlarından Saray-ı Hümayun meşk hocası Abdullah Vefaî bu szöleri 1136/1723-1724 yılında, altın ve kırmızı mürekkeple yazmıştır. Beğenilen bu tasarımın 19. yüzyılda hazırlanmış ve cami iç duvarlarına yazılmış başka örnekleri de vardır. Osman Hamdi Bey (ö. 1910), SSM'de bulunan bir tablosunda bu levhanın bir benzerini bir cami duvarında asılı olarak resmetmiştir (SSM 200-0087).Measurements: 23 x 50 cmScript: Celi sülüs
Çift sütun üzerine yirmi iki satır olarak kaleme alınan Arapça kasidedir. Nesih kırması hatla yazılmıştır. Son iki satır atlanarak, sağ ve sol koltuk oluşturulmuştur. Koltuklara da ketebe yazılmıştır. Yeşil ve kırmızı çizgilerle satır araları ve yazı alanı cedvelleri çekilmiştir.Measurements: 21 x 33 cmScript: Nesih