Murakka, seçilmiş metinlerin yazı alıştırmasının yapıldığı bir mürekkebat meşkidir. Kâğıtlar açık yeşil ve pembe tonlarda ebrulu; turuncu, yeşil, sarı kâğıtlarla vassalelidir. Bu renkli kâğıtlar ile yazı alanlarını birleştiren ince altın cetvellerin ortasında renkli ebrulardan kalın bir pervaz vardır. Meşk murakkalarında âdet olduğu üzere herhangi bir bezeme yapılmamıştır. Harfler kırmızı noktalarla ölçülendirilmiştir. Satır aralarında, üsluplaştırılmış sa'y (çalış) işaretleri bulunmaktadır. Hattat, diğer talik hattatlarının da meşk murakkalarında yaptığı gibi, kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazarak öğrencilerinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini sağlamıştır.Binding: Murakkanın, eski bir kalıp kullanılarak yapılan cildi 20. yüzyılın ilk yarısına tarihlenebilir. Cildin iç kapakları Mustafa Düzgünman'ın (ö. 1990) yaptığı kırmızı gelincik buketli ebru kâğıtlarla kaplıdır.Measurements: 31,6 x 23,2 cm; 24 kıt'aScript: Talik
İsmail Zühdî ketebeli murakka, altı kıt'a halinde düzenlenmiş, harflerin ve hecelerin alıştırmasından oluşan bir "müfredat meşki"dir.Binding: Eserin cildinin dış kapakları kestane rengi deridir. Cildin ön ve arka yüzünde dar, uzun, ortası şişkin dilimli bir şemse vardır. Şemsenin içine goncalarıyla birlikte bir gül dalı hafif kabartma olarak kalıpla basılmıştır. Şemse zemini altına, gül ve goncaları koyu pembeye boyanmıştır. İçi natüralist bir buketle veya rumilerle bezemeli ortası şişkin dar ve uzun şemse tasarımı 18. yüzyıl Osmanlı ciltlerinde sık sık kullanılmıştır; bu tür şemselerin içine kimi kez bir buket, kimi kez altın sarmal rumiler yerleştirilir. Cildin iç kapakları kâğıt kaplıdır.Illuminations: Sayfa kenarları sarı, nohudi ve şeker pembesi zerefşanlı kâğıtla vassaleli, satır araları, duraklar ve ketebe sayfası tezhiplidir.Measurements: 27,4 x 16,2 cmScript: Nesih; Rıka
Hafız Osman (ö. 1698) üslubunun 18. yüzyılın ilk yarısındaki temsilcisi kabul edilen hattat Mehmed, icazetini Yedikuleli Seyyid Abdullah Efendi'den (ö. 1731) almıştır. III. Ahmed (h. 1703-1730) ve I. Mahmud (h. 1730-1754) dönemlerinde sarayda hüsnühat hocalığı yapmıştır. Babasının şekerci olmasından dolayı Şekerzade lakabıyla tanınmış, lakabını ketebelerinde belirtmiştir. Şekerzade Mehmed'in sanat hayatının son yıllarına ait bu murakkaada, iki satır sülüs, üç satır nesih halinde, Hz. Muhammed'in Allah'ı anmanın erdemleri, cennete ulaşmanın yolları, iyi insan olmanın ödülleri hakkındaki hadisleri yazılıdır.Binding: Murakkaanın özgün, şemseli, siyah renkli deri cildi 20. yüzyılda tamir görmüştür.Illuminations: Nesih satırların iki yanındaki koltuklar altın ve mavi zemin üzerine çiçekli ve rumili dallarla bezenmiştir. Murakkaanın ilk kıt'ası besmeleyle başlar. Sin harfinin uzatılmasıyla bir bezeme alanı haline gelen besmele oku, minik pembe, turuncu ve yeşil çiçekli, kıvrımlı altın dallarla süslenmiştir. Kıt'alar ebrulu kâğıtla vassalelenmiş ve ebruların üzerine fırçayla bitkisel altın bezemeler yapılmıştır.Measurements: 28.3 x 20.2 x 1.8 cmScript: Sülüs; Nesih
Hz. Muhammed’in özelliklerini yazıyla anlatan metni içeren hilye, bilinen örneklere göre 17. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak elyazma kitap sayfasından ayrı, tek başına kâğıt üzerine yazılıp duvara asılacak biçimde, çeşitli boylarda ve çok farklı tasarımlarda hazırlanmıştır. Her dönemin bazı ünlü hattatları hilye metni kopya etmişler ve bu metin üstat müzehhipler tarafından süslenmiştir. Hattat Seyyid Abdullah bu hilyeyi de duvara asılacak tarzda, ilk hilyeyi yazdığı sanılan hocası Hafız Osman gibi tasarlamıştır. Eserin üst kısmında yatay enli dikdörtgen alana, iri muhakkak hatla besmele ve hemen altında dar yatay alana sülüsle “Biz seni ancak cihana rahmet olmak üzere gönderdik” ayeti (Enbiya: 107) yazılıdır. Ortadaki kare alandaki “göbek” denilen daire içine nesih hatla Muhammed Peygamber’in yazıyla tarifi kaydedilmiştir. Dairenin dışındaki alanda Allah, Muhammed, Hasan ve Hüseyin’in isimleri ile kendilerine cennet müjdelenen on sahabenin adı vardır. Dairenin altındaki iki satırlık sülüs hattın üst satırında Enbiya suresinin 107. ayeti ikinci defa yazılmış, alt satıra ise Ashâb-ı Kehf isimleri (Yemliha, Mislina, Mekselina, Mernuş, Debernuş, Sazenuş, Kestatayyuş, Kıtmir) kaydedilmiştir. Daha alttaki nesih hatla ilk üç satırda hilye metninin devamı yer alır. Hilyenin sağındaki küçük karenin içine Esmâ-i Hüsnâ, solundakine Esmâ-i Nebî yazılmıştır.Illuminations: Hilyenin göbek kısmının etrafı, dikdörtgen alanlar, Esmâ-i Hüsnâ ve Esmâ-i Nebî bölümlerinin üst kısmı, lacivert zemine incecik altın sarmal dallar üzerinde sıralanan minicik renk renk çiçekler ve yapraklarla tezhiplidir.Measurements: 58 x 40,8 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Nesih; Muḥaqqaq; Thuluth; Naskhī
Hafız Osman, önce Derviş Ali (ö. 1673), daha sonra Suyolcuzade Mustafa Eyyubî'den (ö. 1686) hüsnühat eğitimi almıştır. Şeyh Hamdullah'ın (ö.1520) üslubunu benimseyen Hafız Osman, Sultan II. Mustafa'ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed'e (h. 1703-30) meşk hocalığı yapmıştır. Hafız Osman bu murakkaasını oluşturan altmış altı kıt'aya, Muhammed bin Said el-Busiri'nin Arapça yazdığı (ö.1296?) Kasidetü'l-Bürde adlı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Bir sülüs, bir nesih ve bir sülüs satır düzeninde olan kıt’aların sonuncusu bir satır sülüs, iki satır nesih ve bir satır sülüs düzenindedir.Binding: Özgün halinde kitap formunda olan kıt'alar, 1999 yılında körüklü murakkaa formuna getirilmiştir, murakkaanın cildi yeniden yapılmıştır.Illuminations: Kıt'alar, renkli, düz ve ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiştir. Duraklar ve cetveller altınlıdır. İlk kıt'adaki besmele oku, mavi çiçekli altınlı dallar ile bezenmiştir. Kimi kıt'alar, altınlı saz yaprakları ile süslenmiş, koltukları sade bırakılmıştır.Measurements: 21,3 x 15 cmScript: Sülüs; Nesih
Osmanlı hat sanatı tarihinin büyük hattatı Şeyh Hamdullah’ın (ö.1520) harflerine ve yazı üslubuna yaptığı katkılar ile, 17. yüzyılda kendi ismiyle anılan bir üslup yaratan Hafız Osman, gençliğinde Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’dan (ö. 1676) destek görmüş, Derviş Ali (ö. 1673), daha sonra Suyolcuzade Mustafa Eyyubî’den (ö. 1686) hüsnühat eğitimi almıştır. Sultan II. Mustafa’ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed’e (h. 1703-30) hüsnühat öğretmiştir.
Yapraklar, Besmele ile başlamaktadır. Hattat, Hz. Muhammed’in Hâlid bin Velîd’den rivayet edilen hadisini yazmıştır.Illuminations: Yapraklar, kumlu, hatip ebrulu kâğıtla vassalelenmiş ve kitap şeklinde ciltlenmiştir.Measurements: 28,1 x 19,3 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Muḥaqqaq; Thuluth
Hattat Mehmed Esad, solak manasına gelen yesari lakabı ile anılmıştır. Osmanlı ta'lik üslubunu oluşturduğu kabul edilir. Sultan III. Mustafa (s. 1757-74) döneminden itibaren Saray'da hüsnühat hat hocası olan hattat, Sultan III. Selim'in de (s. 1789-1807) desteğini kazanmıştır. Oğlu Yesarizade Mustafa İzzet (ö. 1849) ve Arabzade Sadullah (ö.1843) onun öğrencilerindendir. Bu murakka da, ta'lik yazı öğretimi için hazırlanmış, harf birleşmelerini gösteren müfredat meşkidir. Meşkin sonuna hattat "Mademki müfretlerden (yalın harfler) kurtuldun, mürekkebler (bitişik harfler) meşkinin vakti geldi" anlamına gelen Farsça beyitler yazmıştır. Kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazarak, öğrencisinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini sağlayan hattat, satır aralarına da adet olduğu üzere sa'y - çalış anlamına gelen parafları atmayı ihmal etmemiştir.Binding: Yekşah tarzında kırmızı ve siyah ciltIlluminations: Krem renkli yazı kâğıtları, mavi ve pembe tonlarında renkli kalın kâğıtlarla vassalelenmiştir.Measurements: 35 x 22 cm; 12 kıt'aScript: Talik
Yedikuleli lakabıyla tanınan, bazı ketebelerinde “İmam adıyla maruf” ibaresini kullanan Seyyid Abdullah, “aklam-ı sitte”yi dönemin en meşhur hattatı Hafız Osman’dan (ö. 1698) öğrenmiştir.1 Sultan III. Ahmed’i (h. 1703-30) hat konusunda eğitmiş, sarayın hüsn-ü hat hocalığına getirilmiştir. Aralarında Eğrikapılı Mehmed Rasim (ö. 1756) ve Şekerzade Mehmed’in (ö. 1753) de bulunduğu öğrenciler yetiştirmiştir.
Hattat, bu murakkaasını oluşturan kıt’alara, Kasidetü’l- Bürde adlı şiirden 69 beyit yazmıştır.Measurements: 16,7 x 29 cmScript: Sülüs
Sultan II. Bayezid (s.1481-1512) Amasya'daki şehzadeliği sırasında Şeyh Hamdullah'tan hüsnühat dersleri almış, tahta çıktıktan sonra hattat İstanbul'a gelmiş ve Saray'da hat hocalığı yapmıştır. Şeyh Hamdullah'ın kıta ve meşkleri özenle bir araya getirilerek murakkalar içinde korunmuştur. Şeyh Hamdullah, bu murakkayı oluşturan, kimi bir satır sülüs, beş satır nesih ve bir satır sülüs halinde, kimi bir satır sülüs ve mailen yedi satır nesih halinde, kimi ise bir satır sülüs ve yedi satır nesih halindeki kıt'alara Hz.Muhammed'in ilmin fazileti, aklın olgunluğu, kibirin ve böbürlenmenin kötülüğü, sükûnet ve vakarın erdemi, alın terinin önemi, namazın sünneti konularındaki hadislerini yazmıştır.Illuminations: Şeyh'in yazdığı tek yaprak halindeki yazılar, 18. yüzyılda renkli ve ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiş ve tezhiplenmiştir.Measurements: 30 x 21,7 cmScript: Sülüs; Nesih
Şeyh Hamdullah’ın (ö.1520) üslubunu benimseyen Hafız Osman, 17. yüzyılın en meşhur hattatıdır. Sultan II. Mustafa’ya (h. 1695-1703) ve şehzadeliğinde Sultan III. Ahmed’e (h. 1703-30) meşk hocalığı yapmıştır. Hafız Osman bu murakkaasını oluşturan, bir satır sülüs, altında beş satır nesih düzenindeki sekiz kıt’aya, Hz. Muhammed’den rivayet edilen hadisleri yazmıştır.Illuminations: Nesih satırların yanındaki koltuklar, altın zemin üzerine çiçekli dallarla tezhiplenmiştir. Yazı satırlarına irice duraklar yerleştirilmiştir. Kıt’alar, kumlu, hatip ebrulu kâğıtla vassalelenmiştir.Measurements: 23,2 x 16,2 cmScript: Sülüs; Nesih
20. yüzyılın tanınmış hattatlarından Hasan Rıza, Yahya Hilmi (ö. 1907), Mehmed Şefik (ö. 1880) ve Sami Efendi'den (ö. 1912) hüsnühat öğrenmiştir. Medresetü'l-hattatin'de sülüs ve nesih dersleri vermiş, son Osmanlı hattatlarını yetiştirmiştir. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Halim Özyazıcı (ö. 1964) da vardır.
Hasan Rıza, buradaki murakkanın içindeki kıt'a'lara, Muhammed b. Said el-Busirî'nin (ö. 1296?) Arapça yazdığı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Kıt'alar, bir sülüs, iki nesih, bir sülüs satır düzenindedir.Binding: Koyu kestane rengi sade deri cildi özgündür.Illuminations: Kıt'alar koyu yeşil renkli kâğıtla vassalelenmiştir. Koltuklar tezhipsizdir, cetveller ve duraklar altındır.Measurements: 9 kıt'a; 33 x 25 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Nesih; Rıka; Muḥaqqaq; Thuluth; Naskhī
Sultan II. Abdülhamid'in (h. 1876-1909) şehzadelerine yazı hocalığı yapan son dönemin ünlü hattatlarından Şevki Efendi'nin öğrencileri için yazdığı birçok meşk günümüze ulaşmıştır. Hattat adayları önce müfredat meşklerini, yani harfleri ve heceleri, sonra da mürekkebat meşklerini, yani seçilmiş bazı metinlerden satır düzenini öğrenirlerdi. İki satır sülüs arasındaki iki satır nesih düzeninde yazılan, 13 kıt'adan oluşan bu körüklü murakka da, müfredat ve mürekkebat meşklerini içerir. Hattat, öğrencilerinin işini kolaylaştırmak için harflerini kırmızı mürekkeple noktalayarak ölçülendirmiştir.
Bu murakkanın, "Ey Rabbim işimi kolaylaştır, zorlaştırma ve hayırlı bir sonuca erdir" anlamındaki Rabbi Yessir duası ile başlayan ilk on kıt'ası müfredat meşki, son üç kıt'ası ise alıştırma metinlerini içeren mürekkebat meşkidir.Binding: Murakkanın kahverengi deri cildinin dış kapakları şemseli ve köşebentlidir.Illuminations: Son kıt’anın karşısındaki boş yaprak (8a), kırmızı sümbüllü kahverengi ebru kâğıtla süslenmiş, kıt'aların arka yüzleri uçuk mavi, turuncu ve yeşil renkli ebru kâğıtla kaplanmıştır.Measurements: 16,8 x 25,8 cm; 13 kıt'aScript: Sülüs; Nesih
Osmanlı talik yazısının son dönemdeki en ünlü hattatlarından biri Mehmed Hulusi Yazgan'dır. Talik yazıyı, 19. yüzyılın büyük üstatlarından Sami Efendi'den (ö. 1912) öğrenmiştir. Dokuz kıt'adan oluşan murakka, bir mürekkebat meşkidir. Meşkin ikinci aşaması olan mürekkebat meşklerinde öğrencinin kompozisyon kabiliyetini geliştirmek üzere çeşitli beyitleri yazma çalışmaları yapılırdı. Talik yazı öğreniminde en çok tercih edilen metinler İranlı ünlü âlim ve şair Abdurrahman Molla Câmî'nin (ö. 1492) 19 beyitlik Farsça Besmele Kasidesi ve Hakani Mehmed Bey'in (ö. 1606) 1598'de yazdığı 716 beyitlik Türkçe mesnevi Hilye-i Hakani'dir. Mehmed Hulusi Yazgan, bu dokuz kıt'ada Besmele Kasidesi'nden beyitler yazmıştır. Sadece eğitim için kaleme aldığı bu beyitlerde, satır aralarına çalış anlamına gelen sa'y kelimesini yazmayı ihmal etmemiştir.Binding: Körüklü murakkanın kestane rengi deri cildinin dış kapakları şemselidir, iç kapakları ise bej kâğıtla kaplıdır.Illuminations: İlk iki kıt'a hafif ebrulu kâğıtlar, diğerleri düz kâğıtlar üzerine yazılmıştır ve yazı alanlarının etrafı zerefşanlı (altın serpme) bej kâğıtla vassalelenmiştir. Talik murakka bezemesizdir.Measurements: 9 kıt'a; 17,4 x 25,3 cmScript: Talik
Tek sayfada üç satır sülüs hatla Arapça beyitler yazılmıştır. Sarı renkli âharlı kağıt üzerine kaleme alınmıştır. Sülüs satırların altında tek satır nesih hatla ketebe yer alır. Hiçbir süsleme görülmemektedir.Measurements: 23 x 14 cmScript: Sülüs
Murakkada, Eğrikapılı Mehmed Rasim olarak ün kazanmış, önce Galata Sarayı’na, daha sonra Topkapı Sarayı’na meşk hocası olmuş, hattat Mehmed’in yazdığı sekiz kıt’a yer alır. Hattat bir satır sülüs, altında beş satır nesih düzenindeki kıt’alarına Hz. Muhammed’den rivayet edilen hadisleri yazmıştır.Measurements: 24,3 x 17,2 cmScript: Sülüs; Nesih
Oniki satır halinde her satırda iki mısra olmak üzere nesih hatla yazılmıştır. Sayfa açık mavi renkli kâğıda yapıştırılmıştır. Altın cedvel çekilmiştir.Measurements: 20.5 x 27 cmScript: Nesih
Murakkada, düz, âharlı ve ebrulu, renkli kâğıtlar üzerine talik harflerin ve hecelerin alıştırmasından oluşan müfredat meşki (1-12. kıt’alar) ile besmelenin fazileti, Allah'ın büyüklüğü ve gücü, Hz. Muhammed'in vasıfları hakkındaki kısa metinlerden oluşan mürekkebat meşki (13-17. kıt’alar) yer alır. Eserin 13. ve 14. kıt’alarında Hakanî Mehmed Bey'in (ö. 1606) 1007/1598 yılında yazdığı, 716 beyitlik Türkçe Hilye-i Hakanî'den beyitler de vardır.Illuminations: Murakkaanın son yaprağında (y. 10a), "Kadri" damgalı kâğıt üzerine 19. yüzyıl üslubunda, içinde çiçekleriyle büyükçe bir vazo resmedilmiştir.Measurements: 33 x 21,4 cm; 17 kıt'aScript: Talik
On satır tek yaprak üzerine harekeli nesih hatla Hadis-i Şerif yazılmıştır.Illuminations: Satır araları beyresüttur tarzda süslenmiştir. Duraklar altındır. Sayfanın üst sağ ve solunda ve alt solunda birer pembe-mor çiçek motifi bulunmaktadır.Measurements: 13,5 x 19 cmScript: Nesih
İbrahim Rodosi'nin (ö.1787) öğrencisi olan Mustafa Kütahi'nin kızı Şerife Emine Safvet de ünlü bir hattatı. Mustafa Kütahi, bu murakkaayı oluşturan kıt'alara bir satır sülüs, üç-beş satır nesih veya iki satır sülüs, üç satır nesih hatla, Hz. Muhammed'in hadislerini yazmıştır. Murakkaanın onbirinci kıt'asının sülüs ile yazılan ilk satırında ise hattat "Düşmanlarla bağrışıp çağrıştılar" anlamına gelen Arapça, ve zaccû zacceten ke-zacîcinâ ve accû acîcen ve’l-e’âdî ibaresinin dad, cim ve ayn harflerini, adeta oyun oynar gibi ardı ardına sıralar.Illuminations: Altın cetvelli kıt'alar, kumlu ebrulu kâğıtlarla vassalelidir.Measurements: 23.4 x 15.8 x 1.3 cmScript: Sülüs; Nesih
Bu murakkada Derviş Ali'nin yazdığı altı kıt'a yer alır. Hattat, bir sülüs, iki veya üç nesih, bir sülüs, iki veya üç nesih satır düzeninde yazdığı kıt'alara, Hz. Muhammed'in şükretmeye ve yetinmeye, kötü âdetleri ortadan kaldırmaya, insanların kötülüklerine, zalim yöneticilerin başına geleceklere dair hadislerini yazmıştır.Binding: Bu körüklü murakkanın cildi, siyah sade deridendir.Illuminations: Kıt'alar nil yeşili ve pembe kâğıtlarla vassalelenmiş, bu kâğıtlar simefşanla süslenmiştir. Cetvel ve durakları altın, koltukları tezhipsiz olan kıt'aların sadece ikincisi altın zemine rumilerle dolu bir yaprakla süslüdür.Measurements: 6 kıt'a; 20 x 21 x 1.3 cmScript: Sülüs; Nesih
Amasyalı Şeyh Hamdullah, hüsnühattı Hayreddin Mar'aşî'den (ö. 1471) öğrenmiştir. Şehzadeliğinde meşk dersi verdiği Sultan II. Bayezid'in (s.1481-1512) tahta çıkması üzerine, onun isteğiyle İstanbul'a gelmiş ve sarayın hat hocası olmuştur. Şeyh'in tek sayfa yazıları ve kıt'aları, yazıldıkları dönemden itibaren murakkaalar içinde özenle korunmuştur. Bu körüklü murakkaanın üç kıtası bir satır sülüs ve üç satır nesih, son kıtası bir satır sülüs ve dört satır nesih düzenindedir. Şeyh Hamdullah, dört kıt'asına, Hz. Muhammed'in ahiret, iyilik ve kötülük ile ilgili hadislerini yazmıştır.Illuminations: Kıt'alar, ebrulu kâğıtlar ile vassalelenmiştir.Measurements: 21,6 x 14,6 cmScript: Sülüs; Nesih
18. yüzyılın ikinci yarısında Saray’da hüsnü hat hocası olan hattat Mehmed Esad’ın talik yazı öğrenen genç hattat adayları için hazırladığı kıt’aları ve murakkaaları günümüze ulaşmıştır. Bu murakka da, talik yazı öğretimi için hazırlanmış, harfleri ve harf birleşmelerini gösteren müfredat meşkidir. Böylece talik hat meşk eden genç hattat adayı, artık bir sonraki adım olan mürekkebat meşkine geçecektir. Meşk kıt’alarında ve murakkalarında, hoca hattatlar kasıtlı olarak sulu bir mürekkeple yazar, böylece öğrencisinin kamış kalemin ve mürekkebin hareketlerini görmesini sağlar. Satır aralarına da adet olduğu üzere sa’y - çalış anlamına gelen paraflar atılır.Illuminations: Krem renkli yazı kâğıtları, mavi renkli kalın kâğıtlarla vassalelenmiştir.Measurements: 31,5 x 21 cmScript: Talik
Hattat Mustafa İzzet kazaskerlik görevinde bulunmuş, dolayısıyla bu unvanıyla tanınmıştır. Mustafa Vasıf'tan (ö. 1853) aklam-ı sitte, Yesarizade Mustafa İzzet'den (ö. 1849) talik dersleri almış, sarayda yazı hocalığı yapmıştır. Kazasker Mustafa İzzet bu murakkayı oluşturan kıt'alara, Muhammed b. Said el-Busirî’nin (ö. 1296?) Arapça kaleme aldığı Kasidetü'l-Bürde adlı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Yirmi üç kıt'adan oluşan bu körüklü murakkanın kıt'aları iki satır sülüs, iki satır nesih düzenindedir.Binding: Murakkaanın yeşil deriden özgün cildinin dış kapaklarının ortasına baskıyla Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) tuğrası basılmış, pervazına altın çiçekli süsler yapılmıştır.Illuminations: Nesih satırların yanındaki koltuklar, lacivert, kırmızı ve altın zemin üzerine rumili ve çiçekli kıvrım dallarla süslenmiştir. Yazı alanı tezhipli pervazlıdır. Yeşil kâğıtla vassalelenmiş olan kıt'aların yüzeyi zerefşanlıdır. Kıt'alardan önceki iki ve sonraki üç sayfa, çiçekli, irice buketlerle süslenmiştir.Measurements: 26.3 x 18.8 x 4.8 cmScript: Sülüs; Nesih
Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılmıştır. 4 satırlı nesih sayfadır. Satır araları altın cedvellerle ayrılmıştır. Duraklar altındır. Dış pervazı pembeli, yeşilli ebrudandır.Measurements: 26.1 x 16.9 cmScript: Nesih
19. yüzyılda celi sülüs ve celi talik hatla yazdığı levhalarıyla ün kazanmış olan Sami Efendi, celi sülüsle iki satır halinde "Şüphesiz inkâr edenler Zikr'i (Kuran'ı) duydukları zaman neredeyse seni gözleriyle devirecekler. (Senin için) 'Hiç şüphe yok o bir delidir' diyorlar" anlamındaki âyeti (Kalem: 51) yazmıştır.Illuminations: Sami Efendi'nin yazdığı kalıptan zer-endûd hazırlanmış olan levhanın iki satırını, zarif saz yapraklarıyla bezenmiş bir cetvel ayırmakta, yazı alanını ise altınlı bir cetvel çevrelemektedir. Cetvelin dışındaki pervaz, üzüm salkımları ve başak demetlerine dolanan kurdeleli şeritlerle süslüdür.Measurements: 50,5 x 74 cmScript: Celi sülüs
Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılıdır. 4 satırlı nesih sayfadır. Satır araları cedvelle ayrılmıştır. Duraklar altındır. Dış pervazı pembedir.Measurements: 24.5 x 15.4 cmScript: Nesih
Yazı kalıplarını Sami Efendi'nin hazırladığı levhada, kahverengi zemin üzerine altın mürekkeple "Başarıya ulaştıran Allah'tır" anlamındaki Allâhu veliyyu't-tevfîk ibaresi vardır. İbarenin ortasındaki uzatılmış "y" harfinin oluşturduğu büyük çanak içinde, "O ne güzel bir Mevlâ ve ne güzel bir dosttur" anlamına gelen Ni'me'l-mevlâ ve ni'me'r-rafîk sözleri istiflenmiştir.Illuminations: Altınlı cetvelin dışındaki pervazın altınlı, geometrik tezhibini müzehhip Bahaddin Tokatlıoğlu (ö. 1939) yapmış olmalıdır.Measurements: 60.5 x 126.5 cmScript: Celi sülüs
Müsenna levhalarda, tam ortadan geçen hayali bir dikey çizginin ayırdığı sol taraf, sağ tarafın yansımasıdır. Ayna etkisi yaratan bu levhalarda hattatlar sağ tarafa istifli kompozisyonu yerleştirir, sol tarafa da bu kompozisyonun yansımasını resmederler. Zorlukla okunabilen bu levhalarda amaç göze güzel görünen, simetrik ve dengeli kompozisyonlar yaratmaktır. Bu levhalarda özellikle celi sülüs hat tercih edilir. Mehmed Şefik, levhasında, "Benim ve âlemlerin Rabbi olan Allah’tan başka ilah yoktur" anlamındaki Arapça, "Lâ ilâhe illallâhu huva rabbî ve rabbu'l-âlemîn" sözlerini yazmıştır.Illuminations: Altınlı cetvelin dışı, Türk rokokosu olarak adlandırılan üslupta bezelidir.Measurements: 62 x 51,5 cmScript: Celi sülüs
Son dönem Osmanlı hattatlarından İsmail Hakkı Altunbezer, Sanayi-i Nefise'nin resim bölümünden mezun olmuştur. Divan-ı Humayun kaleminde çalışırken Sami Efendi'den (ö. 1912) divani, celi divani, celi sülüs yazılarını ve tuğra çekmesini öğrenerek Babıâli'de birinci tuğrakeş mertebesine yükselmiştir. Divan-ı Humayun'dan çıkan belgelerdeki tuğraları çeken İsmail Hakkı Altunbezer, bu belgelerin divani ve celi divani yazılarını da yazmıştır. Medresetü'l-Hattatin'de tuğra ve celi sülüs dersleri vermiş, 1928 Harf Devrimi'nin ardından tezhip dersleri vermeye başlamıştır. Nitekim soyadı kanunu ile aldığı Altunbezer soyadı da, onun müzehhiplik yanına gönderme yapmaktadır. Müsenna levhalarda, tam ortadan geçen hayali bir dikey çizginin ayırdığı sol taraf, sağ tarafın yansımasıdır. Ayna etkisi yaratan bu levhalarda hattatlar genellikle sağ tarafa istifli kompozisyonu yerleştirir ve sol tarafa da bu kompozisyonun yansımasını resmederler. Altunbezer'in yazdığı kalıptan zer-endûd hazırlanmış olan bu müsenna levhada, Kuran'da birkaç surede geçen Ve huva bi kulli şey'in alîm (O, her şeyi hakkıyla bilendir) ayeti yazılıdır (Nisa: 32, Nur: 64, Hucurat: 16, Ankebut: 62).Illuminations: Kompozisyonun içine yerleştirildiği madalyonun çevresini dolanan şeridin içi sarmal rumili dallarla, dışı ise rumili ve çiçekli kıvrımlarla tezhiplidir. Levhanın tezhipleri de hattatın elinden çıkmış olmalıdır.Measurements: 70 x 70 cmScript: Celi sülüs
Mehmed Recai, Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) ve Abdülaziz (h. 1861-1876) dönemlerinde, üst düzey devlet görevlerinde bulunmuştur. Bu levhasını, Bosna ve İşkodra vilayetleri kapı kethüdalığı görevi sırasında yazmış olmalıdır. Koyu mor zemin üzerine zer-endûd olarak hazırlanmış levhaya "Ali" adının aynalı ve zülfikârlı yazılmasıyla oluşan kompozisyon hâkimdir. Karşılıklı bakan "ayın" harflerinin arasındaki dairesel istifin içinde "Hasan-Hüseyin-Fatimetü'z-zehrâ, Allah onlardan razı olsun" üzerinde ise "Ya Hazret-i Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî, Allah yüce sırrını mukaddes kılsın" anlamına gelen Arapça ibareler yer alır. Bu ana kompozisyonun iki yanındaki boşluklara, yukarıdan aşağıya doğru, sağda "Allah yüzünü şerefli kılsın" (Kerramallâhu vechehu); solda "Allah ondan razı olsun" (ve radiyallâhu te'âlâ anhu) sözleri yazılmıştır.Illuminations: Kalınca pervaz, birbirine dolanmış altınlı çiçek buketleri ve siyah kurdeleler, köşelerde yıldız çiçekleriyle bezenmiştir.Measurements: 90.2 x 97.3 cmScript: Celi sülüs
Mehmed Şefik'in yazdığı kalıptan hazırlanan zer-endûd levhada, yazı alanının üzerinde, pervazın ortasında, "Allah yüce kitabında şöyle buyurmuştur" anlamına gelen giriş ibaresi Kâlellâhu te'âla fî kitâbihi'l-kerîm yer alır. Altına, "Allah'ın göğsünü İslam'a açtığı, böylece üzerinde Rabbinden bir nur bulunan kimse, kalbi imana kapalı kimse gibi midir?" anlamındaki âyet (Zümer: 22) yazılmıştır.Illuminations: Yazı alanının dışındaki kalınca pervaz beyaz bir kurdeleyle birbirine dolanan altınlı, çiçekli ve yapraklı dallarla bezelidir.Measurements: 47.5 x 100 cmScript: Celi sülüs
Dört satırlı nesih sayfadır. Hz. Ali'ye, Eflatun'a ve Yakut Mustasimi'ye ait Arapça özlü sözler yazılıdır. Satır araları altın cedvellerle ayrılmıştır. Dış pervazı, mavili, pembeli ebrudandır.Measurements: 26.2 x 16.8 cmScript: Nesih
Sultan II. Mehmed (h. 1444-1446; 1451-1481) tuğralıdır. Sultanın altınla çekilmiş tuğrasını taşıyan belge Arapça kaleme alınmıştır. İskilip kazasındaki bazı arazilerden elde edilen vakıf gelirlerinin nasıl kullanılacağıyla ilgili şartları içeren belgenin alt bölümüne rıka hatla tanıkların isimleri de yazılmıştır.Measurements: 53.5 x 50.5 cmScript: Nesih
Oniki satırlı arkalı önlü nesihle yazılmış tek sayfadır. Enam suresinin 114-128 ayetleri arası yazılmıştır.Illuminations: Cedvel ve duraklar altın olup yazı sahasının etrafı taba renk üzerine zerefşanla süslenmiştir.Measurements: 30,8 x 22,8 cmScript: Nesih
İki sülüs satır arasına tek satır nesih hatla yazılmıştır. İç pervaz görülmeyen eserde yazı alanını kalınca altın cedvel belirlemektedir. Dış pervaz ise saman rengi üzerine simefşan süslemelidir. Satır aralarına da altın cedvel çekilmiştir. Duraklar yine altındır.Measurements: 26.5 x 18.5 cm
Her sayfada 9 satır nesih hatla yazılmıştır. Yazı etrafları boş, cedvel ve duraklar altındır.Binding: Ortasında gömme şemse bulunan cild siyah renkli deriden yapılmıştır.Measurements: 15.6 x 20.7 x 0.8 cm
Hattat Mustafa İzzet, Yesari Mehmed Esad Efendi'nin (ö. 1798) oğludur; talik hattı babasından meşk edip icazet almıştır. Bu levhada, Hz. Muhammed'in "Sultan, Allah'ın yeryüzündeki gölgesidir. Kim ona ikram ederse Allah da kendisine ikram eder. Kim onu küçük düşürürse, Allah da onu küçük düşürür" anlamına gelen hadisi, hattatın üç satır halinde yazdığı kalıptan, koyu ve parlak mavi kalın kâğıt üzerine zer-endûd hazırlanmıştır. Levha, büyük bir kıt'a formundadır. Üstteki uzunca tek satırın altındaki iki satır daha kısa tutulmuş ve iki yanda kalan dikey koltuklar üçe bölünmüştür. Sağdaki koltukta "Resulullah -Allah onu rahmetiyle kuşatsın- şöyle buyurmuştur" ibaresi yazılıdır.Illuminations: Levhanın pervaz kenarları altınlı yapraklı dallarla, pervazın köşeleri ise altı kollu yıldız motifleriyle süslüdür.Measurements: 41 x 54 cmScript: Celi talik
Ölçülü talim meşklerinde, nokta, çizgi ve işaretler aracılığıyla, harflerin birleşmelerinin boyut ve biçimleri belirlenir ve yazının estetik düzeni kurulur. Hattatların el kıvraklıklarını canlı tutmak için sık sık başvurdukları karalamalar gibi, telim meşkleri de alıştırma ve çalışma amaçlıdır. Üslup sahibi usta hattatlar bu denemelerle ideal harf ve kelime ölçülerine ulaşmanın yollarını arar, kendilerini izleyen genç hattatlara modeller bırakırlar. Abdurrahman Hilmi'nin genç hat öğrencilerine hat talimi yaptırdığı bilinmektedir. Bu meşk de bu derslerde kullanılmış olmalıdır. Harflerin dengeli bir biçimde kâğıdın bütününe yerleştirilmiş olmasından, alıştırma dahi olsa meşklerde bir düzen gözetildiği anlaşılmaktadır.Illuminations: Meşkin yazı boşlukları küçük çiçekler ve yapraklarla bezenmiştir.Measurements: 18.5 x 26 cmScript: Sülüs
Bazı hattatlar bir ibareyi farklı hat üsluplarında, sağdan ve soldan okunacak şekilde simetrik, bir aynadan yansıyor gibi, biri diğerinin tersi olacak şekilde yazarak hüsnühat örnekleri hazırlamışlardır. Müsenna veya aynalı yazı diye anılan bu tarzda, çeşitli boylarda kâğıt veya cam üzerine, renk renk boyalarla kutsal isimler, veciz sözler, ayetler yazılmış ve çeşit çeşit çiçekle süslenmiştir. Buradaki örnek kâğıt üzerine siyah mürekkeple çalışılmıştır. Levhanın üst kısmında tam ortada, içinde Maşallah ibaresi yazılı armudi bir madalyon asılıdır. Madalyonun hemen altında aynalı olarak celi hatla Muhammed ismi yer alır. İsmi oluşturan harflerin içinde gubari hatla Âyetü'l-Kürsî (Bakara: 255) tekrarlanmaktadır. Levhanın ortasına celi sülüsle aynalı olarak "Ali" yazılmış, bu ismi oluşturan harflerin içine gubari hatla sağda ve solda Fetih, Nebe, Burûc, Târık, Fil, Kureyş, Mâûn, Nasr, Yâsin sureleri ile Sâffât suresinden ayetler yazılmıştır. Altta, baklava biçiminde tasarlanmış, sağlı sollu üst üste duran her iki nokta işaretinin içine Âyetü'l-Kürsî yazılmış, "ayn" harfinin içine de bir buket yerleştirilmiştir. Levhanın sağında ve solunda Allah'ın isimlerinden "Ya Mennan", "Ya Deyyan", "Ya Burhan" aynalı olarak, adeta bir insan yüzü izlenimi verecek tarzda tasarlanmıştır. Celi "lâm" harflerinin arasına ise yine Allah'ın isimlerinden "Ya Hannan", "Ya Sübhan" aynalı tarzda yazılarak diğer üç ibare gibi düzenlenmiştir. Levhanın alt kısmına Hac suresi 27. ayetin son kısmı min külli feccin amîk (uzak yollardan) sözü aynalı yazılmış, harflerin içi ve üzeri dal ve çiçeklerle süslenmiştir.Measurements: 80 x 59 cmScript: Gubari; Sülüs; Nesih; Thuluth; Naskhī