Halid Erzurumi’nin (ö.1630-31) öğrencisi olması dolayısıyla Derviş Ali’nin yazı üslubundaki silsile Şeyh Hamdullah’a (öl.1520) kadar uzanır ve onun ikinci Şeyh Hamdullah olarak tanınmasına yol açar. Osmanlı hat sanatının ünlü üstatlarından Suyolcuzade Mustafa Eyyubi (ö.1685), Ağakapılı İsmail Efendi (ö.1706) ve Hafız Osman’ın (ö.1698) hocası olan Derviş Ali, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’ya (ö.1676) da hat dersleri vermiştir. Çok sayıda Kuran-ı Kerim ve dua kitapları kopya eden hattat 17.yüzyıl Türk hat sanatının en verimli sanatkârından önde gelenidir.Binding: Miklepli cildin dış kapakları gömme olmayan şemseli ve köşebentlidir. Şemse ve köşebentlerin içi, şemse ve köşebentler arasında kalan alan altta sarmal dallar üzerinde sıralanan hatayiler, üstte bulutlar olmak üzere kalıpla kademeli bezenmiş, bezemeler tamamen altınlanmıştır. 16.yüzyıl ikinci yarısında Türk ciltlerinde kullanılan bir kalıp, burada tekrarlanmıştır. Miklep üzerine de aynı kademeli bezeme yapılmıştır. Cildin iç kapakları ve yan kağıtları 18. yüzyılda iç kapaklarda sık kullanılan zilbahar süslemeli vişne renk deridir. Cilt muhtemelen yirminci yüzyılın başlarında çalışan üstat bir mücellidin elinden çıkmıştır.Illuminations: Kitabın Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayetinin yazılı olduğu 1b-2a sayfaları serlevha tezhiple süslüdür. Bu tezhibin haşiyeli pervazının içi, yatay dikdörtgenlerin içi altın ve lacivert zemine kırmızı minik yapraklar, eflatun, pembe rozet çiçeklerle, iki surenin satır araları ve iki yanlarındaki dikdörtgen alanlar zerender üslubunda tezhiplidir. Sayfa kenarına doğru uzayan tığlar lacivert renkli iri hatayi çiçeklerinden oluşur. Sure başları, sayfa kenarındaki iri güller de zerenderzer üslubunda tezhiplidir.Measurements: 19 x 13,2 cm; 350 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
423 yaprak, 12 satır halinde nesih hatla yazılmıştır. Serlevhası klâsik tarzda tezhiplenmiştir. Altın beynessütur süsleme yapılmıştır. Deri cildi altın şemse motiflidir. Ketebede hattatın seferli koğuşundan olduğu ve eserin Avcı Mehmed zamanında yazıldığı belirtilmiştir.Measurements: 14 x 20 cmScript: Nesih
Binding: Miklepli cildin özgün vişneçürüğü rengi deri dış kapakları içleri kalıpla saz üslubunda bezemeli gömme yaldız salbekli şemseli, köşebentli ve kartuşlu pervazlıdır. Kestane rengi deri kaplı iç kapaklar onarımda yenilenmiş ve bu kısma fırçayla zerefşanlı sade bir şemse yapılmıştır.Illuminations: Kuran nüshasının Fatiha ve Bakara sureleri serlevha tezhiplidir (y. 1b-2a). Sivri dilimli enli pervazında ve serlevhanın diğer bölümlerinde zemin renkleri altın ve laciverttir. Pembe ve eflatun tonunda minicik çiçekler, kırmızı renk dolgulu bulut biçimleri ve incecik dallar tezhibin üstat bir müzehhibin elinden çıktığını gösterir. Sure başları sade altın zemine beyaz rıka hatla yazılmıştır. Hizb, cüz, aşr yazıları sayfa kenarındaki tezhipli iri hatayilerin veya saz yapraklarının oluşturduğu rozetlerin ortasındadır.Measurements: 25,5 x 16,5 cm; 366 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Hattat Derviş Ali’nin, Halid Erzurumî’nin (ö. 1630-31) öğrencisi olması dolayısıyla yazı üslubundaki silsile Şeyh Hamdullah’a (ö. 1520) kadar uzanır ve onun ikinci Şeyh Hamdullah olarak tanınmasına yol açar. Osmanlı hat sanatının ünlü üstatlarından Suyolcuzade Mustafa Eyyubî (ö. 1685), Ağakapılı İsmail Efendi (ö. 1706) ve Hafız Osman’ın (ö. 1698) hocası olan Derviş Ali, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’ya (ö. 1676) da hat dersleri vermiştir.Binding: Miklepsiz cildin, özgün koyu kestane rengi deri dış kapakları gömme salbekli, şemseli, köşebentli ve dar pervazlıdır. 20. yüzyılda yapılan onarım sırasında iç kapaklara simefşanlı kâğıt kaplanmıştır.Illuminations: Eserin serlevha tezhibi Fatiha suresini ve Bakara suresinin ilk dört ayetini süsler. Enli ve dilimli pervazın ve diğer bölümlerin dolgu motifleri, lacivert ve altın zemin üzerinde yer alan renk renk çiçekler, rumiler ve dallardır. Sure başları sade altın zemine beyaz rıka hatla yazılmış, sayfa kenarlarına hizb, cüz, aşr yerlerine işaret eden tezhipli iri güller yerleştirilmiştir. Tezhiplerin üstat elden çıktığı söylenemez.Measurements: 15,8 x 10,8 cm; 449 yaprak, sayfada 12 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Dış kapakları gömme şemseli ve köşebentli, koyu kestane renk miklepli deri cilt yirminci yüzyıl işidir. İç kapaklar ve yan kağıtlar zerefşanlı krem renk kağıtla kaplıdır.Illuminations: Hocazade Mehmed’in (ö.1695) talebesi olan hattatın bu eserinin, Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti serlevha tezhiple süslüdür (y.1b-2a). Serlevhanın haşiyeli pervazı, altın iri rumilerle çevrelenmiş lacivert zemine açık pembe rozet çiçekli kartuşlar, yeşil tonunda altın zemine koyu yeşil yapraklı pembe ve mavi çiçekler, sarı tonunda altın zeminli kartuşlar içinde pembe gül buketleriyle bezelidir. Bu surelerin satırlarının arası altın beyne’s-süturlu, iki yandaki dar ve uzun bölmelerin içi koyu yeşil yapraklı, pembe renkli gül dizisiyle doludur. Aynı sayfanın enli yatay dikdörtgen bölmelerinin içine de altın zemine minicik gül buketleri yerleştirilmiştir. Sayfa kenarına doğru uzayan mavi renkli tığlar, kitap yeni cildine geçirilirken kesintiye uğramıştır. Sure başları, sayfa kenarındaki güller zerenderzer üslubunda tezhiplidir.Measurements: 16 x 10,6 cm; 398 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih
Hafız Osman, gençliğinde Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'dan (ö. 1676) destek görmüş, II. Mustafa'ya (h. 1695-1703) ve Sultan III. Ahmed'e (h. 1703-30) hüsnühat öğretmiştir.Binding: Miklepli cildin vişne rengi dış kapakları gömme salbekli şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Üstat bir mücellidin yaptığı cilt, eserin özgün kabı değildir; 19. yüzyıl sonlarında yapılmış olmalıdır.Illuminations: Kuran nüshası, Fatiha suresi ve Bakara suresinin ilk dört ayetini süsleyen levha tezhiple açılır. Bu sayfaların satır araları beyne's-sütur'dur. Satırların etrafındaki yatay ve dikey dikdörtgen alanların ve bu alanları çeviren enli pervazın içi altın zemine altınla, altın ve lacivet zemine pembe, beyaz, mavi minicik rozet çiçekler ve altın dallarla bezenmiştir. Enli pervazı ise münavebeli dizilmiş mavi hatayiler ile kırmızı karanfillerden oluşan tığ motifi çevreler. Sure başları ile sayfa kenarındaki içinde beyaz mürekkeple cüz, aşr, hizb yazılı güller de özenle tezhiplidir.Measurements: 18 x 12 cm; 471 yaprak, sayfada 11 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepli , dış kapakları kestane renk deri cildin üzeri üstat bir mücellit tarafından yapılmış gömme şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Vişne renk deri iç kapaklara içi zerefşanlı şemse ve köşebentler fırçayla yapılmıştır. Sırtı ve sertabı yenilenmiş cilt, klasik kalıplar kullanılarak 17.yüzyıl sonlarında yapılmış olmalıdır.Illuminations: Kuran-ı Kerim’in Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti kenarları sık dilimli enli pervazlı serlevha tezhiple süslüdür. Satır araları altın beyne’s-süturludur. Sure satırlarının baş ve etek yönündeki dikdörtgen alanlar ve enli pervazın içine geniş altınlı, dar lacivert zemine sık pembe, mavi rozet çiçekler, ortabağ motifleri yapılmış, sure satırlarının iki yanındaki dar pervazların içi zerenderzer üslupta bezenmiştir. Sure başları, sayfa kenarındaki güller, altın ve lacivert zemine renkli çiçeklerle, y.390a da ki üçgen koltuklar ve başlık alan zerenderzer üslubunda tezhiplidir. Ketebe satırlarının bitimindeki boş alana altınlı rozet çiçekler aher zemine yapılmıştır (y.390b). Kuran-ı Kerim’in sonunda hatim duası vardır (y.388a-390a).Measurements: 14,8 x 10 cm; 390 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Sülüs; Rıka
Hattatlığının yanı sıra müsizyen olarak da ünlenen Çinicizade Sultan III.Ahmed’in (sal.1703-1730) mevlidhanlığını yapmıştır. Sülüs ve nesih hatlar meşkeden hattatın yüzün üzerinde Mushaf istinsah ettiği bilinir. Bu eser, Çinicizade’nin kaleminden çıkmış ve müzehhip Abdullah’ın fırçasıyla bezenmiş, üstat bir mücellit tarafından ciltlenmiş nadide kitap sanatı örneklerinden biridir.Binding: Miklepli cildin dış kapakları vişne renk deridir. Dış kapaklar yeşil zemine yekşah aletiyle yapılmış, altın rumilerle süslü (yekşah cilt) şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Vişne renk deri iç kapaklar ve yan kağıtlar zilbahar süslemelidir. Cilt özgündür.Illuminations: Kuran-ı Kerim’in Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti kenarları sık dilimli enli pervazlı, mavi ve kırmızı renk tığlı serlevha tezhiple süslüdür. Satır araları altın beyne’s-süturludur. Sure satırlarının baş ve etek yönündeki dikdörtgen alanlar ve enli pervazın içine geniş altınlı, dar lacivert zemine sık pembe, mavi, kırmızı, rozet çiçekler, altınlı Rumiler ve ortabağ motifleri yapılmış, sure satırlarının iki yanındaki dar pervazların içi zerenderzer üslupta bezenmiştir. Sayfa kenarındaki güller de özenle tezhiplenmiş, sure başları sıvama altın zemine üstübeç mürekkebiyle yazılmıştır. Ketebe satırlarının alt kısmındaki altın zeminli üçgenin dışındaki alan altın sarmal dallar, yapraklar ve hatayilerle süslenmiştir. Çinicizade’nin istinsah ettiği, hemen hemen aynı ölçülerdeki Kuran-ı Kerim nüshalarını, serlevhada tasarım değişikliği yapmadan Abdullah b. Mustafa tezhiplemiştir.Measurements: 15 x 10 cm; 328 yaprak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Eğrikapılı Mehmed Rasim, İmamzade adıyla da maruftur.Binding: Miklepli cildin kestane rengi deri dış kapakları içleri hatayi ve bulut üslubunda kalıpla bezemeli gömme, yaldız salbekli şemseli, köşebentli ve pervazlıdır. Pervazlarda üzeri noktalarla bezemeli deri kartuşlar vardır. Sertabının üzerindeki altınlı kartuş içine kalıpla “masun ve mahfuz bir kitaptır. Ona yalnız pak olanlar dokunabilir” ayeti (Vakıa: 78-79) yazılmıştır. İç kapakları ve yan kâğıdının bir yüzü, noktalar ve altınlı baklava biçimleriyle süslü vişne rengi deridir. Cildin iç kapakları, sırtı, sertabı, kimi sure başları ve sayfa kenarındaki güller, halkârî işleri 19. yüzyılda onarım sırasında yapılmış ve hatim duası yine o sırada eklenmiş olmalıdır.Illuminations: Kuran serlevha tezhipli Fatiha ve Bakara sureleriyle başlar. Bu surelerin satırlarını çevreleyen enli yatay dikdörgenler ve sivri dilimli enli pervaz zer-ender-zer üslubunda bezelidir. Sayfa kenarında münavebeli dizilmiş mavi ve vişne rengi çiçekli tığlar vardır. Duraklar altınlı, sayfa kenarındaki hizb, cüz, secde gülleri ve sure başları tezhiplidir. Kitabın sonuna koyu krem renk kâğıda hatim duası yazılmış (y. 399a-402a) ve iki boş yaprağa halkârî süsleme yapılmıştır (y. 398b, 402a).Measurements: 17,5 x 11 cm; 402 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
İslam hukukunda vakıf, bir şahsa ait malı kamu yararına tahsis etmek anlamına gelir. Vakfiye, kamuya tahsis edilen malın nasıl yönetileceği, yapılacak harcamaların kontrolü, vakıf için çalışacak personelin durumu ve ücreti, vakıf gelirlerinin nasıl harcanacağı gibi konulara açıklık getiren metni içerir ve bu metin şahitler tarafından imzalanır. Gelecekte yaşanabilecek sorunların çözümü için alınacak temel kaynak, vakfiyenin kendisidir. Üstat bir hattatın yazdığı vakfiye metinleri kitap şeklinde veya rulo biçiminde tasarlanır, eğer kitap şeklindeyse üstat bir mücellidin hazırladığı ciltle kaplanır, metnin ilk sayfasını müzehhip güzel bir tezhiple süsler. Vakfiye padişah veya ailesiyle ilgiliyse kitap vakfiyenin ilk sayfasında, rulo vakfiyenin başlangıcında, sultanın tezhipli tuğrası bulunur. Kitap şeklinde tasarlanan vakfiye 18.yüzyıl başlarında önemli bir devlet adamı olan Mustafa Paşa’nın oğlu İsmail’in İstanbul’un farklı semtlerinde bulunan gayrimenkullerin gelirleriyle ilgilidir.Binding: Vakfiye dış kapakları kestane renk deri miklepli cilt içindedir. Dış kapakları gömme yaldız bir şemse ve köşebentler süslemektedir. Şemse ve köşebentlerin içini kalıpla yapılmış sarmal dallar, çiçekler ve bulut motifleri doldurur. İç kapaklara sim ve zerefşanlı nohudi renk kağıt kaplanmıştır. Bu cilt örneğinde olduğu gibi, ortada bir şemse ve dört köşede köşebentlerle bezenmiş cilt tasarımı Türk cilt sanatında 15.yüzyılın sonlarından, 20.yüzyılın başlarına kadar kullanılmıştır. Bu süre içinde Türk mücellitleri yepyeni, cilt tasarımları da yaptılar, ancak bu geleneksel tasarımdan da vazgeçmediler. Geleneksel tarzda süslü cilt kitabın özgün kabıdır. Vakfiye metninin başlangıcını, üstat bir müzehhibin fırçasından çıkmış, altın zemine gri rumiler, pembe rozet çiçekli, altın dallar ve yapraklarla süslü, haşiyeli, unvan tezhibi süsler.Measurements: 9 varak; yazı alanı: 21,1 x 9,5 cm, cilt: 30,2 x 17,8 cmScript: Talik; Rıka
Binding: Kıraatla ilgili bu kitabın miklepli vişneçürüğü rengi deri dış kapakları gömme salbekli şemseli, köşebentli ve enli gömme pervazlıdır. Şemse ve köşebentlerin içi ince kıvrım dallar üzerinde sıralanan küçük çiçekler ve dekoratif çin bulutlarıyla kalıpla bezenmiş ve bezemeler sıvama altınlanmıştır. Enli gömme pervazda üzeri altın çiçekli paftalar vardır. Paftaların arası altın zemine vişne rengi deriden kabartma çiçekli kıvrım dallar ve bulutlarla bezelidir. Dar pervaz altın zencireklidir. Sertab kısmının üzerini sıvama altın yaldız boyanmış derin gömme, yanları şişkin iki oval şemse süsler. Cildin iç kapakları ve yan kâğıtları vişne rengi deridendir. İç kapaklarda içleri aletle yapılmış rumilerle bezemeli haçvari bir şemse vardır. Bu şemsenin benzeri, yan kâğıtların üzerine fırçayla yapılmıştır. Cildin sırt kısmı ve iç kapakları 20. yüzyılda yapılan onarımda yenilenmiş ve bu yenileme sırasında 17. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen bir dış kapak bu esere uydurulmaya çalışılmıştır.Illustrations: Basit unvan tezhibi 20. yüzyıldaki onarımda yapılmış olmalıdır.Measurements: 21 x 13,3 cm; 389 yaprak, 25 satırScript: Nesih
Binding: Yakın zamanda yenilenen cild miklepli, sütlü kahverengi deriden ve alttan ayırma şemse formundadır. Yan kâğıtlar battal ebrûludur.Illuminations: Unvan ve hâtime sayfası, sûre başları klasik tezhibli olup, cedvel ve duraklar altındır. İlk iki sayfa etrafı kabaca halkâr tezhiblidir.Measurements: 16,3 x 11,2 cm; 60 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Vakfiyede, Sultan III. Osman döneminin (h. 1754-57) Darü's-saade ağalarından Hacı Ahmed Ağa'nın Kahire'de yaptırdığı okul ve sebilhanenin giderini karşılamak üzere, o tarihlerde Osmanlı Devleti sınırları içinde bulunan Mısır'da Kahire'ye bağlı Mansura, Garbiye ve Kalyub vilayetlerinde vakfettiği mallarına ait gelirlerin kullanım alanları belirlenmektedir. Sultan III. Osman'a edilen Arapça dualarla başlayan metin, Türkçe devam eder ve Ahmed Ağa hakkında bilgiler verilerek vakfın içeriği ayrıntılarıyla anlatılır. Metnin sonunda şahitlerin isimleri ve görevleri verilir.Binding: Eserin siyah deri üzerine soğuk baskıyla yapılmış cildi özgün değildir.Illuminations: Vakfiye, kubbevari haşiyeli bir unvan tezhibiyle başlar. İlk iki yaprağının sayfa kenarları halkâri, satır araları altın yaldızlıdır. Halkâri bezeme, murakkaalarda yazı ve resimlerin çevresini, kitapların kimi zaman ilk veya son sayfalarını, kimi zaman ise tüm sayfaların kenarlarını bezeyen, sulandırılmış altının bir fırça yardımıyla sürüldüğü bitkisel süslerdir. Vakfiyenin unvan tezhibi ve halkarileri, 1750'lerde yaşamış usta bir sanatkârının elinden çıkmış olmalıdır.Measurements: 30,7 x 19 cm; 16 yaprak, sayfada 11 satırScript: Nesih
Binding: Miklepsiz cilt yekşah tarzındadır.Illuminations: Unvan, hâtime sayfası ve bölüm başlıkları tezhibli, cedvel ve duraklar altınlıdır.Illustrations: Mekke ve Medine tasvirleri 33b ve 34a numaralı yapraklarda yer almaktadır.Measurements: 16,2 x 10,3 cm; 116 yaprak, sayfada 9 satırScript: Nesih; Naskhī