11 satırlı mushaf sayfası olup Nahl suresi 80 ile 92. ayetler arası yazılıdır. Sayfanın her iki yüzünün alt ve üstünde ince birer kütük şeklinde tezhip yapılmıştır. Duraklardaki tezhipler altındır.Measurements: 15.5 x 23.5 cm
Son derece zarif işçilikteki cilt ve tezhiplerin üslup özelliği, Kuran'ın Safevi döneminde Şiraz'da hazırlandığını gösterir. Boyları 2-5 cm arasında değişen Kuran nüshalarına Osmanlı devrinde "sancak Kuran'ı" adı verilmiştir. Bu minik Kuranlar sefer sırasında Osmanlı ordusunun sancaklarının tepesine bir mahfaza içinde asılırdı.Binding: Miklepsiz cildin dış kapakları kestane rengi deridir. Ön ve arka kapakların dış yüzüne kalıpla sıvama rumi ve hatayi üslubunda süslemeler yapılıp altınlanmıştır. Siyah deri iç kapaklar, kesme deriden rumi ve hatayi üslubunda dış kapaklarla aynı tasarımda sıvama bezenmiş ve bezemeler altınlanmıştır.Illuminations: Kuran y. 1b-2a'da Fatiha suresiyle açılır. Fatiha suresinin satırları her iki sayfada tezhipli oval şemse içine altın zemine siyah mürekkeple yazılmıştır. Şemse dışındaki alan da tezhiplidir. Bakara suresi unvan tezhibiyle başlar (y. 2b). Sure başları altın zemine siyah mürekkeple yazılmıştır.Measurements: 3,5 cm 2,7 cm; 196 yaprak, sayfada 23 satırScript: Gubari; Nesih; Naskhī
Hz. Ali'nin doğumunu, Hz. Muhammed'in evinde büyümesini, Hz. Muhammed ile katıldığı savaşları ve Peygamber'in ölümünden sonraki kahramanlıkları ile ölümünü Farsça nesirle anlatan bu kitabı Safevi şahı II. Abbas'ın (h. 1641-1666) isteği üzerine Muhammed Fasih 1057 / 1647-1648 yılında yazmıştır (y. 2b). Yazar, eserinin mukaddimesinde bu kitabı yazdığı sırada yaşının 45 olduğunu ve 23 yıldır sarayın hizmetinde çalıştığını anlatır. Kitabın tarihi ve yapıldığı yer eserde belirtilmemiştir. 1a yaprağındaki 1252 / 1836 tarihi, kitabın 1836'dan önceki bir tarihte hazırlandığını gösterir. Deri cildinin dış kapaklarının ve 1b-2a sayfasının tezhip tasarımı, motif dağarcığı, altının ve lacivert rengin matlığı 18. yüzyılda İran'da hazırlanmış kitaplarla karşılaştırıldığında, bu eserin de aynı dönemde Isfahan veya Şiraz'da hazırlanmış olabileceği düşünülür. Kitabın tasvirlerinin de cildi ve tezhibi gibi Kaçar dönemi (1779-1924) öncesinde İran'da aynı nakkaşhaneden çıktığı söylenebilir.Binding: Kitabın kestane rengi deri miklepsiz cildinin dış kapakları şemselidir, şemse içleri bulutlar, dallar ve çiçeklerle kalıpla bezenmiştir. Şemsenin iki salbeğinin içine kalıpla bir bukete oturmuş kuş yapılmıştır. Şemse ve salbek zemini altınlanmıştır. Vişneçürüğü rengi deriden iç kapakların ortasına içi iri hatayiler, saz yaprakları, ince dallarla dolu, kenarları dilimli oval bir şemse yerleştirilmiştir; şemsenin üst ve alt iki ucunda birer hatayi, onların da ucunda içi hatayili birer salbek vardır. Fırçayla yapılan bu bezemeler altınla boyanmıştır. Cilt muhtemelen özgündür.Illuminations: Eser üç yönden dar ve geniş pervazlarla çevrili, incecik dallar üzerinde sıralanan iri hatayiler, küçük çiçeklerle dolgulu, dikey dikdörtgen tasarımlı unvan tezhibiyle başlar (y. 1b). Bu sayfa ile karşısındaki yaprağın satır araları altınlıdır, sayfa kenarları iri saz yaprakları ve hatayilerle halkâr bezemelidir (y. 1b-2a). Altınlı iri saz yaprakları ile altın, kırmızı ve lacivert iri hatayiler kitabın son satırlarının alt kısmında kalan geniş alanda da yer alır (y. 250a).Illustrations: Yazmadaki 20 resim Hz. Ali'nin savaşlarını betimler. Bazılarında Hz. Muhammed, Ali'nin mücadelesini seyrederken resmedilmiştir. Hz. Muhammed'in ve Hz. Ali'nin yüzleri peçelidir; Peygamber'in, bazen de Hz. Ali'nin başı etrafında hale vardır. Bazı figürlerin yanına, üzerine isimleri yazılmıştır. Yaprak 28a, 43b, 136b'de olduğu gibi cepheden ya da yandan çizilen yüzlerde kimlik farklılıklar kuvvetlice belirtilmiştir. Bazı tasvirlerde olayın geçtiği manzara derinliklidir, ağaçlar gölgeli boyanarak boyut kazanmıştır (y. 37b). Resimlerin üslup özellikleri incelendiğinde, biri diğerine göre daha naif çalışan iki ayrı sanatçının elinden çıktıkları anlaşılmaktadır.Measurements: 30,9 x 19,2 cm; 16 yaprak, sayfada 17 satır, 20 tasvirScript: Talik
Halid Erzurumi’nin (ö.1630-31) öğrencisi olması dolayısıyla Derviş Ali’nin yazı üslubundaki silsile Şeyh Hamdullah’a (öl.1520) kadar uzanır ve onun ikinci Şeyh Hamdullah olarak tanınmasına yol açar. Osmanlı hat sanatının ünlü üstatlarından Suyolcuzade Mustafa Eyyubi (ö.1685), Ağakapılı İsmail Efendi (ö.1706) ve Hafız Osman’ın (ö.1698) hocası olan Derviş Ali, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’ya (ö.1676) da hat dersleri vermiştir. Çok sayıda Kuran-ı Kerim ve dua kitapları kopya eden hattat 17.yüzyıl Türk hat sanatının en verimli sanatkârından önde gelenidir.Binding: Miklepli cildin dış kapakları gömme olmayan şemseli ve köşebentlidir. Şemse ve köşebentlerin içi, şemse ve köşebentler arasında kalan alan altta sarmal dallar üzerinde sıralanan hatayiler, üstte bulutlar olmak üzere kalıpla kademeli bezenmiş, bezemeler tamamen altınlanmıştır. 16.yüzyıl ikinci yarısında Türk ciltlerinde kullanılan bir kalıp, burada tekrarlanmıştır. Miklep üzerine de aynı kademeli bezeme yapılmıştır. Cildin iç kapakları ve yan kağıtları 18. yüzyılda iç kapaklarda sık kullanılan zilbahar süslemeli vişne renk deridir. Cilt muhtemelen yirminci yüzyılın başlarında çalışan üstat bir mücellidin elinden çıkmıştır.Illuminations: Kitabın Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayetinin yazılı olduğu 1b-2a sayfaları serlevha tezhiple süslüdür. Bu tezhibin haşiyeli pervazının içi, yatay dikdörtgenlerin içi altın ve lacivert zemine kırmızı minik yapraklar, eflatun, pembe rozet çiçeklerle, iki surenin satır araları ve iki yanlarındaki dikdörtgen alanlar zerender üslubunda tezhiplidir. Sayfa kenarına doğru uzayan tığlar lacivert renkli iri hatayi çiçeklerinden oluşur. Sure başları, sayfa kenarındaki iri güller de zerenderzer üslubunda tezhiplidir.Measurements: 19 x 13,2 cm; 350 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
423 yaprak, 12 satır halinde nesih hatla yazılmıştır. Serlevhası klâsik tarzda tezhiplenmiştir. Altın beynessütur süsleme yapılmıştır. Deri cildi altın şemse motiflidir. Ketebede hattatın seferli koğuşundan olduğu ve eserin Avcı Mehmed zamanında yazıldığı belirtilmiştir.Measurements: 14 x 20 cmScript: Nesih
Binding: Miklepli cildin özgün vişneçürüğü rengi deri dış kapakları içleri kalıpla saz üslubunda bezemeli gömme yaldız salbekli şemseli, köşebentli ve kartuşlu pervazlıdır. Kestane rengi deri kaplı iç kapaklar onarımda yenilenmiş ve bu kısma fırçayla zerefşanlı sade bir şemse yapılmıştır.Illuminations: Kuran nüshasının Fatiha ve Bakara sureleri serlevha tezhiplidir (y. 1b-2a). Sivri dilimli enli pervazında ve serlevhanın diğer bölümlerinde zemin renkleri altın ve laciverttir. Pembe ve eflatun tonunda minicik çiçekler, kırmızı renk dolgulu bulut biçimleri ve incecik dallar tezhibin üstat bir müzehhibin elinden çıktığını gösterir. Sure başları sade altın zemine beyaz rıka hatla yazılmıştır. Hizb, cüz, aşr yazıları sayfa kenarındaki tezhipli iri hatayilerin veya saz yapraklarının oluşturduğu rozetlerin ortasındadır.Measurements: 25,5 x 16,5 cm; 366 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Hattat Derviş Ali’nin, Halid Erzurumî’nin (ö. 1630-31) öğrencisi olması dolayısıyla yazı üslubundaki silsile Şeyh Hamdullah’a (ö. 1520) kadar uzanır ve onun ikinci Şeyh Hamdullah olarak tanınmasına yol açar. Osmanlı hat sanatının ünlü üstatlarından Suyolcuzade Mustafa Eyyubî (ö. 1685), Ağakapılı İsmail Efendi (ö. 1706) ve Hafız Osman’ın (ö. 1698) hocası olan Derviş Ali, Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’ya (ö. 1676) da hat dersleri vermiştir.Binding: Miklepsiz cildin, özgün koyu kestane rengi deri dış kapakları gömme salbekli, şemseli, köşebentli ve dar pervazlıdır. 20. yüzyılda yapılan onarım sırasında iç kapaklara simefşanlı kâğıt kaplanmıştır.Illuminations: Eserin serlevha tezhibi Fatiha suresini ve Bakara suresinin ilk dört ayetini süsler. Enli ve dilimli pervazın ve diğer bölümlerin dolgu motifleri, lacivert ve altın zemin üzerinde yer alan renk renk çiçekler, rumiler ve dallardır. Sure başları sade altın zemine beyaz rıka hatla yazılmış, sayfa kenarlarına hizb, cüz, aşr yerlerine işaret eden tezhipli iri güller yerleştirilmiştir. Tezhiplerin üstat elden çıktığı söylenemez.Measurements: 15,8 x 10,8 cm; 449 yaprak, sayfada 12 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Dış kapakları gömme şemseli ve köşebentli, koyu kestane renk miklepli deri cilt yirminci yüzyıl işidir. İç kapaklar ve yan kağıtlar zerefşanlı krem renk kağıtla kaplıdır.Illuminations: Hocazade Mehmed’in (ö.1695) talebesi olan hattatın bu eserinin, Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti serlevha tezhiple süslüdür (y.1b-2a). Serlevhanın haşiyeli pervazı, altın iri rumilerle çevrelenmiş lacivert zemine açık pembe rozet çiçekli kartuşlar, yeşil tonunda altın zemine koyu yeşil yapraklı pembe ve mavi çiçekler, sarı tonunda altın zeminli kartuşlar içinde pembe gül buketleriyle bezelidir. Bu surelerin satırlarının arası altın beyne’s-süturlu, iki yandaki dar ve uzun bölmelerin içi koyu yeşil yapraklı, pembe renkli gül dizisiyle doludur. Aynı sayfanın enli yatay dikdörtgen bölmelerinin içine de altın zemine minicik gül buketleri yerleştirilmiştir. Sayfa kenarına doğru uzayan mavi renkli tığlar, kitap yeni cildine geçirilirken kesintiye uğramıştır. Sure başları, sayfa kenarındaki güller zerenderzer üslubunda tezhiplidir.Measurements: 16 x 10,6 cm; 398 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih
Hafız Osman, gençliğinde Köprülü Fazıl Ahmed Paşa'dan (ö. 1676) destek görmüş, II. Mustafa'ya (h. 1695-1703) ve Sultan III. Ahmed'e (h. 1703-30) hüsnühat öğretmiştir.Binding: Miklepli cildin vişne rengi dış kapakları gömme salbekli şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Üstat bir mücellidin yaptığı cilt, eserin özgün kabı değildir; 19. yüzyıl sonlarında yapılmış olmalıdır.Illuminations: Kuran nüshası, Fatiha suresi ve Bakara suresinin ilk dört ayetini süsleyen levha tezhiple açılır. Bu sayfaların satır araları beyne's-sütur'dur. Satırların etrafındaki yatay ve dikey dikdörtgen alanların ve bu alanları çeviren enli pervazın içi altın zemine altınla, altın ve lacivet zemine pembe, beyaz, mavi minicik rozet çiçekler ve altın dallarla bezenmiştir. Enli pervazı ise münavebeli dizilmiş mavi hatayiler ile kırmızı karanfillerden oluşan tığ motifi çevreler. Sure başları ile sayfa kenarındaki içinde beyaz mürekkeple cüz, aşr, hizb yazılı güller de özenle tezhiplidir.Measurements: 18 x 12 cm; 471 yaprak, sayfada 11 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepli , dış kapakları kestane renk deri cildin üzeri üstat bir mücellit tarafından yapılmış gömme şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Vişne renk deri iç kapaklara içi zerefşanlı şemse ve köşebentler fırçayla yapılmıştır. Sırtı ve sertabı yenilenmiş cilt, klasik kalıplar kullanılarak 17.yüzyıl sonlarında yapılmış olmalıdır.Illuminations: Kuran-ı Kerim’in Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti kenarları sık dilimli enli pervazlı serlevha tezhiple süslüdür. Satır araları altın beyne’s-süturludur. Sure satırlarının baş ve etek yönündeki dikdörtgen alanlar ve enli pervazın içine geniş altınlı, dar lacivert zemine sık pembe, mavi rozet çiçekler, ortabağ motifleri yapılmış, sure satırlarının iki yanındaki dar pervazların içi zerenderzer üslupta bezenmiştir. Sure başları, sayfa kenarındaki güller, altın ve lacivert zemine renkli çiçeklerle, y.390a da ki üçgen koltuklar ve başlık alan zerenderzer üslubunda tezhiplidir. Ketebe satırlarının bitimindeki boş alana altınlı rozet çiçekler aher zemine yapılmıştır (y.390b). Kuran-ı Kerim’in sonunda hatim duası vardır (y.388a-390a).Measurements: 14,8 x 10 cm; 390 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Sülüs; Rıka
Hattatlığının yanı sıra müsizyen olarak da ünlenen Çinicizade Sultan III.Ahmed’in (sal.1703-1730) mevlidhanlığını yapmıştır. Sülüs ve nesih hatlar meşkeden hattatın yüzün üzerinde Mushaf istinsah ettiği bilinir. Bu eser, Çinicizade’nin kaleminden çıkmış ve müzehhip Abdullah’ın fırçasıyla bezenmiş, üstat bir mücellit tarafından ciltlenmiş nadide kitap sanatı örneklerinden biridir.Binding: Miklepli cildin dış kapakları vişne renk deridir. Dış kapaklar yeşil zemine yekşah aletiyle yapılmış, altın rumilerle süslü (yekşah cilt) şemseli, köşebentli ve enli pervazlıdır. Vişne renk deri iç kapaklar ve yan kağıtlar zilbahar süslemelidir. Cilt özgündür.Illuminations: Kuran-ı Kerim’in Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti kenarları sık dilimli enli pervazlı, mavi ve kırmızı renk tığlı serlevha tezhiple süslüdür. Satır araları altın beyne’s-süturludur. Sure satırlarının baş ve etek yönündeki dikdörtgen alanlar ve enli pervazın içine geniş altınlı, dar lacivert zemine sık pembe, mavi, kırmızı, rozet çiçekler, altınlı Rumiler ve ortabağ motifleri yapılmış, sure satırlarının iki yanındaki dar pervazların içi zerenderzer üslupta bezenmiştir. Sayfa kenarındaki güller de özenle tezhiplenmiş, sure başları sıvama altın zemine üstübeç mürekkebiyle yazılmıştır. Ketebe satırlarının alt kısmındaki altın zeminli üçgenin dışındaki alan altın sarmal dallar, yapraklar ve hatayilerle süslenmiştir. Çinicizade’nin istinsah ettiği, hemen hemen aynı ölçülerdeki Kuran-ı Kerim nüshalarını, serlevhada tasarım değişikliği yapmadan Abdullah b. Mustafa tezhiplemiştir.Measurements: 15 x 10 cm; 328 yaprak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Eğrikapılı Mehmed Rasim, İmamzade adıyla da maruftur.Binding: Miklepli cildin kestane rengi deri dış kapakları içleri hatayi ve bulut üslubunda kalıpla bezemeli gömme, yaldız salbekli şemseli, köşebentli ve pervazlıdır. Pervazlarda üzeri noktalarla bezemeli deri kartuşlar vardır. Sertabının üzerindeki altınlı kartuş içine kalıpla “masun ve mahfuz bir kitaptır. Ona yalnız pak olanlar dokunabilir” ayeti (Vakıa: 78-79) yazılmıştır. İç kapakları ve yan kâğıdının bir yüzü, noktalar ve altınlı baklava biçimleriyle süslü vişne rengi deridir. Cildin iç kapakları, sırtı, sertabı, kimi sure başları ve sayfa kenarındaki güller, halkârî işleri 19. yüzyılda onarım sırasında yapılmış ve hatim duası yine o sırada eklenmiş olmalıdır.Illuminations: Kuran serlevha tezhipli Fatiha ve Bakara sureleriyle başlar. Bu surelerin satırlarını çevreleyen enli yatay dikdörgenler ve sivri dilimli enli pervaz zer-ender-zer üslubunda bezelidir. Sayfa kenarında münavebeli dizilmiş mavi ve vişne rengi çiçekli tığlar vardır. Duraklar altınlı, sayfa kenarındaki hizb, cüz, secde gülleri ve sure başları tezhiplidir. Kitabın sonuna koyu krem renk kâğıda hatim duası yazılmış (y. 399a-402a) ve iki boş yaprağa halkârî süsleme yapılmıştır (y. 398b, 402a).Measurements: 17,5 x 11 cm; 402 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
İslam hukukunda vakıf, bir şahsa ait malı kamu yararına tahsis etmek anlamına gelir. Vakfiye, kamuya tahsis edilen malın nasıl yönetileceği, yapılacak harcamaların kontrolü, vakıf için çalışacak personelin durumu ve ücreti, vakıf gelirlerinin nasıl harcanacağı gibi konulara açıklık getiren metni içerir ve bu metin şahitler tarafından imzalanır. Gelecekte yaşanabilecek sorunların çözümü için alınacak temel kaynak, vakfiyenin kendisidir. Üstat bir hattatın yazdığı vakfiye metinleri kitap şeklinde veya rulo biçiminde tasarlanır, eğer kitap şeklindeyse üstat bir mücellidin hazırladığı ciltle kaplanır, metnin ilk sayfasını müzehhip güzel bir tezhiple süsler. Vakfiye padişah veya ailesiyle ilgiliyse kitap vakfiyenin ilk sayfasında, rulo vakfiyenin başlangıcında, sultanın tezhipli tuğrası bulunur. Kitap şeklinde tasarlanan vakfiye 18.yüzyıl başlarında önemli bir devlet adamı olan Mustafa Paşa’nın oğlu İsmail’in İstanbul’un farklı semtlerinde bulunan gayrimenkullerin gelirleriyle ilgilidir.Binding: Vakfiye dış kapakları kestane renk deri miklepli cilt içindedir. Dış kapakları gömme yaldız bir şemse ve köşebentler süslemektedir. Şemse ve köşebentlerin içini kalıpla yapılmış sarmal dallar, çiçekler ve bulut motifleri doldurur. İç kapaklara sim ve zerefşanlı nohudi renk kağıt kaplanmıştır. Bu cilt örneğinde olduğu gibi, ortada bir şemse ve dört köşede köşebentlerle bezenmiş cilt tasarımı Türk cilt sanatında 15.yüzyılın sonlarından, 20.yüzyılın başlarına kadar kullanılmıştır. Bu süre içinde Türk mücellitleri yepyeni, cilt tasarımları da yaptılar, ancak bu geleneksel tasarımdan da vazgeçmediler. Geleneksel tarzda süslü cilt kitabın özgün kabıdır. Vakfiye metninin başlangıcını, üstat bir müzehhibin fırçasından çıkmış, altın zemine gri rumiler, pembe rozet çiçekli, altın dallar ve yapraklarla süslü, haşiyeli, unvan tezhibi süsler.Measurements: 9 varak; yazı alanı: 21,1 x 9,5 cm, cilt: 30,2 x 17,8 cmScript: Talik; Rıka
Binding: Kıraatla ilgili bu kitabın miklepli vişneçürüğü rengi deri dış kapakları gömme salbekli şemseli, köşebentli ve enli gömme pervazlıdır. Şemse ve köşebentlerin içi ince kıvrım dallar üzerinde sıralanan küçük çiçekler ve dekoratif çin bulutlarıyla kalıpla bezenmiş ve bezemeler sıvama altınlanmıştır. Enli gömme pervazda üzeri altın çiçekli paftalar vardır. Paftaların arası altın zemine vişne rengi deriden kabartma çiçekli kıvrım dallar ve bulutlarla bezelidir. Dar pervaz altın zencireklidir. Sertab kısmının üzerini sıvama altın yaldız boyanmış derin gömme, yanları şişkin iki oval şemse süsler. Cildin iç kapakları ve yan kâğıtları vişne rengi deridendir. İç kapaklarda içleri aletle yapılmış rumilerle bezemeli haçvari bir şemse vardır. Bu şemsenin benzeri, yan kâğıtların üzerine fırçayla yapılmıştır. Cildin sırt kısmı ve iç kapakları 20. yüzyılda yapılan onarımda yenilenmiş ve bu yenileme sırasında 17. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen bir dış kapak bu esere uydurulmaya çalışılmıştır.Illustrations: Basit unvan tezhibi 20. yüzyıldaki onarımda yapılmış olmalıdır.Measurements: 21 x 13,3 cm; 389 yaprak, 25 satırScript: Nesih
Binding: Yakın zamanda yenilenen cild miklepli, sütlü kahverengi deriden ve alttan ayırma şemse formundadır. Yan kâğıtlar battal ebrûludur.Illuminations: Unvan ve hâtime sayfası, sûre başları klasik tezhibli olup, cedvel ve duraklar altındır. İlk iki sayfa etrafı kabaca halkâr tezhiblidir.Measurements: 16,3 x 11,2 cm; 60 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Vakfiyede, Sultan III. Osman döneminin (h. 1754-57) Darü's-saade ağalarından Hacı Ahmed Ağa'nın Kahire'de yaptırdığı okul ve sebilhanenin giderini karşılamak üzere, o tarihlerde Osmanlı Devleti sınırları içinde bulunan Mısır'da Kahire'ye bağlı Mansura, Garbiye ve Kalyub vilayetlerinde vakfettiği mallarına ait gelirlerin kullanım alanları belirlenmektedir. Sultan III. Osman'a edilen Arapça dualarla başlayan metin, Türkçe devam eder ve Ahmed Ağa hakkında bilgiler verilerek vakfın içeriği ayrıntılarıyla anlatılır. Metnin sonunda şahitlerin isimleri ve görevleri verilir.Binding: Eserin siyah deri üzerine soğuk baskıyla yapılmış cildi özgün değildir.Illuminations: Vakfiye, kubbevari haşiyeli bir unvan tezhibiyle başlar. İlk iki yaprağının sayfa kenarları halkâri, satır araları altın yaldızlıdır. Halkâri bezeme, murakkaalarda yazı ve resimlerin çevresini, kitapların kimi zaman ilk veya son sayfalarını, kimi zaman ise tüm sayfaların kenarlarını bezeyen, sulandırılmış altının bir fırça yardımıyla sürüldüğü bitkisel süslerdir. Vakfiyenin unvan tezhibi ve halkarileri, 1750'lerde yaşamış usta bir sanatkârının elinden çıkmış olmalıdır.Measurements: 30,7 x 19 cm; 16 yaprak, sayfada 11 satırScript: Nesih
Binding: Miklepsiz cilt yekşah tarzındadır.Illuminations: Unvan, hâtime sayfası ve bölüm başlıkları tezhibli, cedvel ve duraklar altınlıdır.Illustrations: Mekke ve Medine tasvirleri 33b ve 34a numaralı yapraklarda yer almaktadır.Measurements: 16,2 x 10,3 cm; 116 yaprak, sayfada 9 satırScript: Nesih; Naskhī
Binding: Miklepli, alttan ayırma gömme şemseli ve altın zencerekli, koyu kırmızı deri ciltMeasurements: 37 varak; yazı alanı: 16,2 x 7,3 cm, cilt: 20,9 x 12,3 cmScript: Talik
Saray-ı Âmire’de ve Galata Sarayı’nda, tahta çıkmadan önce de Sultan IV.Mustafa (1807-1808) ve II.Mahmud’a (1808-1839) hat hocalığı yapan hattat Kebecizade kendi zamanına kadar yetişen hattatların silsilesini de hazırlayarak günümüze önemli bir belge bırakmış, çok sayıda Kuran-ı Kerim, Mekke ve Medine tasvirli dua kitabı, hilye ve kıta yazmıştır. İstanbul’daki Laleli Cami’nin kapılarının celi sülüs yazıları da ona aittir.Binding: Kitabın, miklepli ve dış kapakları gömme yaldız şemseli, köşebentli ve zencirek pervazlı vişne renk deri cildin iç kapakları ebru kaplıdır ve cilt 20.yüzyıl başında yapılmıştır.Illuminations: Haşiyeli serlevha tezhiple süslü Fatiha suresiyle Bakara suresinini ilk dört ayetinin satırları altın beyne’s-süturludur. Haşiyelerin içine altın zeminli ve çiçekli kartuşlar yerleştirilmiş, kartuş arasında kalan alan lacivert zemine pembe, mavi rozet çiçekler, kırmızı tomurcuklarla süslenmiştir. Alternatifli sıralanmış mavi ve kırmızı çiçekli tığlar sayfa kenarı boyunca uzanır. Sure başları, sayfa kenarında yer alan güller de tezhiplidir.Measurements: 18,5 x 11 cm; 307 yaprak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepli cildin dış kapakları kestane renk deridir. Dış kapaklar içleri alınlı rumiler ve noktalarla bezeli şemseli, köşebentli ve enli pervazlı dır(yekşah cilt). Vişne renk deri iç kapakların ortasındaki kare alana fırçayla zerefşan yapılmıştır. Sertabın dışı ve içi halkari bezemelidir. Cilt özgündür.Illuminations: Eserin Fatiha suresiyle Bakara suresinin ilk dört ayetinin bulunduğu yapraklar serlevha tezhiplidir. Haşiyeli serlevhanın uzun kenarında dilimli yarım, kısa kenarında dörtte bir şemse vardır. Pervazı altın zemine çiçeklerle dolu bu şemselerin ortasındaki altın zeminli kartuşta bol yaprakli pembe renkli iri bir gül yer alır. Kartuşun dışındaki alanda lacivert zemine rozet çiçekler yapılmıştır. Enli pervazın içi lacivert ve altın zamine altınlı rumiler, mavi, pembe rozet çiçekler ve kırmızı tomurcuklarla bezelidir. Sayfa kenarında altın ve yeşil renkli tıklar yer alır. Bu yapraklardaki ayetlerin satır araları altınlı beyne’s-süturlu ve Besmele okunun içi tezhiplidir. Kitabın tüm durakları, sure başları ve sayfa kenarındaki mavi tığlı güller de tezhiplidir. Beyne’s-sütur ketebe satırlarının arasına da yapılmış, satırın sonundaki alan altın ve lacivert zemine altın rumi ve pembe mavi rozet çiçek ve kırmızı tomurcuklarla tezhiplenmiştir.Measurements: 310 varak; yazı alanı: 12 x 7 cm, cilt: 17.8 x 11.8 cmScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepli, şemse, salbek ve köşebendli yekşah tarzında ciltMeasurements: 356 varak; yazı alanı: 11.2 x 5.8 cm, cilt: 17.5 x 11.5 x 3.3 cmScript: Nesih; Rıka
Kitabın sonunda hatim duası vardır (y.306a-306b).Binding: Miklepli cildin dış kapakları vişne renk deridir. Cildin orta kısmında şemse vari bir biçim oluşacak şekilde tasarlanmış, yeşil renk deri üzerine altın dal, yaprak ve noktalarla aletle bezenmiş bir süsleme yer alır. Köşelere altınlanmış yapraklı dallar yerleştirilmiştir. İç kapaklar ve yan kağıtlar zerefşanlı sarı kağıttır. Cilt özgündür.Illuminations: Dilimli oval bir şemse içine yazılan Fatiha suresiyle Bakara suresinin ilk dört ayeti serlevha teziplidir (y.1b-2a). Mavi renkli tığlarla çevrili serlevha tezhibin sık dilimli enli pervazının uzun kenarına mavi zemine altın rumiler, pembe rozet çiçekler ve kırmızı tomurcuklarla süslü yarım, kısa kenarına dörtte bir şemse yerleştirilmiştir. Şemseler arasında kalan pervazın içine altın zemine yeşil rumiler, eflatun, pembe çiçekler yapılmıştır. Yeşil, pembe renkli dar pervazlar, altın zemine yeşil sarmal rumiler, iki surenin etrafını çevreleyen tezhipli alanın öne çıkan motifleridir. Sayfa kenarında yer alan güller ve sure başları da tezhiplidir.Measurements: 15,5 x 10 cm; 307 varak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepli cildin koyu kestane renk deri dış kapakları gömme yaldız şemselidir. İç kapaklar koyu kestane renk sade deridendir. Cilt 20.yüzyılda yapılmıştır.Illuminations: Eserin ilk iki sayfası altın pırıltılı olup enli pervazlı serlevha tezhiple süslüdür (y.1b-2a). Enli pervazın içi altın zemine altınlı rumiler ve dallar , ortası kırmızı ve yeşil minicik rozet çiçekler ve tomurcuklarla doldurulmuş bu motiflerin arasına, içinde lacivert çiçekli bol yeşil yapraklı bir buketin yer aldığı sarı tonunda altın zeminli kartuşlar yerleştirilmiştir. Dar pervazların içine yer yer yeşil, kırmızı ile boyanmış altın dal dizileri ve yer yer yeşile boyalı altın geçme bantlar yapılmıştır. Yeşil tonunda altınla sıvama boyanan sayfa kenarındaki tığlar yeşil renklidir. Serlevha tezhipteki ayet satırlarının arası altın beyne’s-süturludur. Dar şeritler halinde tasarlanan sure başları ve mavi renkli uzun tığlı cüz ve secde gülleri de tezhiplidir. Ketebe satırlarının üçgen koltuklarına da altın zemine kırmızı tomurcuklu, yeşil rozet çiçekli tezhip yapılmıştır. Tezhipler altınlı boyamada üstad bir müzehhibin işidir.Measurements: 19,3 x 12,8 cm; 303 yaprakScript: Nesih; Rıka
Hattat Mustafa İzzet kazaskerdi, dolayısıyla bu unvanıyla tanınmıştır. Neyzen, hanende ve bestekâr olan hattat, Mustafa Vâsıf'tan (ö. 1853) aklam-ı sitte, Yesarizade Mustafa İzzet'ten (ö. 1849) talik dersleri alarak yetkinleşmiş, sarayda şehzadelere de yazı hocalığı yapmıştır. Celi sülüsle ve celi talikle yazdığı levha ve kitabeleri, büyük boy hilyeleri vardır. Bu Kur'an nüshasını gelenek olmadığı halde hurde talik üslubunda yazarak meslektaşlarından farklı bir yol seçmiş, kitap, Osmanlı dünyasında hurde talik hatla yazılmış bilinen tek Kur'an nüshası olma özelliğini kazanmıştır. Hareke işareti bulunmadığı için talik hat Kur'an yazımında tercih edilen bir yazı türü değildir; ancak Mustafa İzzet ustalıkla yerleştirdiği harekelerle talik hattın zarif görünüşünü de bozmadan bu nadide nüshayı hazırlamıştır.Binding: Kitabın miklepli özgün deri cildinin dış kapakları lâkedir. Cildin dış kapaklarının orta alanı sarı, kırmızı, yeşil tonunda altınla boyanmış saz yaprakları ve buketlerle süslenmiş, dar pervazlara altın zencirek yapılmıştır. Lacivert deri iç kapaklara ve yan kâğıdın üzerine saz yapraklı köşebentler ve ortaya altınlı uzun bir buket yerleştirilmiştir. Cilt de müzehhibin eseri olmalıdır.Illuminations: Kur’an, Fatiha suresini ve Bakara suresinin ilk dört ayetini kuşatan serlevha tezhiple süslüdür. Bu tezhip yazı alanının etrafında sayfa kenarına kadar yayılan, keskin sınırlardan arınmış bir tasarım halindedir. Sayfa kenarına yayılan dallar üzerinde kırılan, kıvrılan, kavis yapan uzun saz yaprakları, iri hatayiler ve hatayi buketleri 16. yüzyılın saz üslubunun yansımaları olarak tasarımın temel öğeleri gibi durur. Oysa iç kısımda bunlara, 19. yüzyılın baskın bezeme elemanı akantus yaprakları ve renk renk buketler katılarak, eskiyle yeninin kaynaştığı bir görüntü yaratılmıştır. Sanatlı Kuran nüshalarında gelenek olduğu gibi, Kuran okuyana kolaylık sağlayan sayfa kenarındaki işaretlerin her biri renk renk çiçekli buketler, bol çiçekli vazolar şeklinde yapılmıştır. Sure başları da akantus yaprakları ve çiçeklerle süslüdür. Kuran nüshasının bezeme tasarımında öne çıkan bir diğer özellik, bazı ayetlerin renk renk saz yapraklarıyla oluşmuş bir çerçeve içine alınmasıdır (y. 6a-7b, 16a, 17b, 26b-27a, 36b-37a, 46b-47a, 56b-57a, 66b-67a, 76b-77a). Kitabın ketebe sayfası, iki satırlık metnin etrafını kuşatan ve saz yaprakları, çiçeklerle dolu vazolarla tasarlanmış levha tezhiptir (y. 307b). Tüm süslemede baskın renk pembedir. Buna mavi ve altın da eklenmiştir. Müzehhibin pembe renge düşkünlüğü, imzasını attığı sayfaya yaptığı pembe renkli sümbül buketinde öne çıkar.Measurements: 17,5 x 10,7 cm; 308 yaprak, sayfada 15 satırScript: Hurde talik
Eserin içinde Delâ’ilü’l-Hayrat, Esmâ-i Nebî metinleri ve dualar vardır.Binding: Kitabın miklepli deri cildinin dış kapakları lacivert zemine altınlı yaprak ve rozet çiçeklerle bezenmiş bir çerçeveyle çevrili renkli çiçekli bir buketle, vişne rengi deri iç kapakları ise altınlı bir buketle “lake” veya “ruganî” diye adlandırılan bir teknik kullanılarak süslenmiştir.Illuminations: Bölüm başları ile bölüm sonlarındaki üçgen ve kare alanlar, altın zemine yeşil hatayi grubu irili ufaklı çiçeklerle, duaların başlangıçlarındaki dikdörtgen alanlar altın zemine minicik yeşil çiçeklerle tezhiplidir. Satır arasındaki duraklara yeşil ve altının hâkim olduğu tezhipli iri “güller” yerleştirilmiştir. Yaprak 10a’da ise Hz. Muhammed’e ait muhallefat –hırka, misvak, tesbih ve asa– basitçe çizilmiş, çizimlerin içine gubari hatla dualar yazılmıştır. İki yerde tam sayfa boyutunda altın zemine çok renkli çiçekli birer buket vardır. Buketlerden biri Hz. Muhammed’in eşyalarının betiminden sonra (y. 10b), diğeri Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir ve Hz. Ömer in kabirlerine işaret eden satırları izleyen yapraktan sonra (y. 15a) yapılmıştır. Minicik dua kitabının boyutundan umulmayacak ölçüde zarif ve yoğun süslemelere sahip olması hattatının sarayda önemli bir görevde bulunmasıyla bağlantılı olmalıdır.Measurements: 9 x 6 cm; 104 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka; Naskhī
Binding: Cild, yeşil renkli deriden miklepli yekşah tarzındadır.Illuminations: Unvan sayfası, sûre başları ve ketebe sayfası tezhibli olu ilk iki sayfa beyne's-sütûr tarzında süslüdür. Cedvel ve duraklar altındır.Measurements: 17,3 x 11,7 cm; 25 yaprak, her sayfada 11 satırScript: Nesih; Rıka
19. yüzyılda İstanbul dışındaki merkezler arasında özellikle Şumnu’da yoğun bir Kuran istinsah faaliyeti olduğu, Mehmed Nuri’nin de bu hareketli ortamda önemli rolü olduğu anlaşılıyor. Şumnu’da istinsah edilen Kuran nüshalarının serlevhaları farklı tasarımlarıyla öne çıkmaktadır. Kitabın sonunda bir de hatim duası vardır.Binding: Özgün, miklepli cildin dış kapakları koyu yeşil deridir. Kapakların orta alanına aletle, ince dallar üzerinde sıralanmış saz yaprakları, çiçekler ve noktalar, enli pervaza ise saz yaprakları ve noktalardan oluşan süsler yapılmış ve bu süsler sarı ve yeşil tonunda altına boyanmıştır. Pervazın dışı da zencirekli bir cetvelle çevrelenir. Cildin iç kapaklarına ve yan kâğıtlarına fıstık yeşili kâğıt kaplanmıştır. Bu yeşil kâğıdın köşelerine kalıpla altın yapraklar, ortasına oval biçimde altın bir buket yapılmıştır.Illuminations: Nüshanın pervazlı serlevha tezhibi, dar ve dilimli oval bir şemse içine yazılan Fatiha suresini ve Bakara suresinin ilk dört ayetini çevreler (y.1b-2a). Bezeme alanları altın zemin üzerine yapılmış yeşil tonunda boyalı minik çiçekler ve rumili dallarla doldurulmuştur. Fâtır suresinin son altı ayeti ile Yâsin suresinin ilk on bir ayetinin etrafında tezhipli pervaz vardır (y. 221b-222a). Altın yaldız zeminli bu pervazın içi pembe ve mavi konturlu yıldız çiçekleri, yeşil yapraklı dallarla süslüdür. Aynı bezeme ketebe satırlarının yazılı olduğu, oval madalyonları da çevreler (y. 306b-307a). Sure başları ve sayfa kenarındaki güller, altın zemine yeşil çiçek ve yapraklarla, bazı ayet satırlarının iki yanında bırakılan boşluklar ise çiçekli, bodur ağaçlarla tezhiplenmiştir. Ayetler sayfa sonunda bitecek şekilde (ayetberkenar) yazılan Kuran’da her sağ sayfanın altındaki satır izleme ibaresi de altın yapraklarla çevrili bir madalyon içine alınmıştır.Measurements: 19,5 x 12,3 cm; 306 varak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Dış kapakları koyu kestane renk deri miklepli cildin, ön ve arka dış kapaklarındaki süslemeler dökülmüş, ön dış kapağın salbekli şemsesi içinin ve miklep üzerinin süslemeleri kalmıştır. Bu kısmların şemse ve köşebentlerinin içine mavi zemine altınla sarmal dallar üzerinde sıralanan Rumiler ve noktalar yapılmıştır. İç kapaklar, ön ve arka yan kâğıtlar, altınlı bir buketle süslü kırmızı renk deridir. Cilt özgündür.Illuminations: Kuran-ı Kerim’in Fatiha suresiyle, Bakara suresinin ilk dört ayeti haşiyeli serlevha tezhiplidir (y.1b-2a). Haşiyeli enli pervazın içine dilimli yarım şemseler yerleştirilmiş, tüm enli pervazın içi, sure satırlarının etrafı, sarı ve yeşil tonunda altın zemine, kırmızı, mavi rozet çiçekli dallarla süslenmiştir. Serlevha tezhibin tığları kırmızı ve mavi renklidir.
Surelerin başlıkları, sayfa kenarındaki her biri birbirinden farklı tasarlanmış güller, sure başlangıçlarının besmele okunun içi de tezhiplidir. Ketebe satırlarının sonunda yer alan boş alana altın zemine, pembe ve mavi iri çiçekli iki buket yerleştirilmiştir (y.391a).Measurements: 19,5 x 12 cm; 391 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Kitap surelerden seçmeleri içermektedir.Binding: Miklepli cildin dış kapakları kahverengi deridir. Etrafı altın pervazlı ön ve arka kapaklar uzun, ince, kavisli yapraklar, küçük yapraklı ince dallar üzerinde sıralanan iri çiçeklerle süslüdür. Altın ve gümüşle boyalı motifler aletle yapılmıştır. Bu tür motifler ve kompozisyonlar, kitap ciltlerinden duvar nakışlarına kadar uzanan, dönemin kendine özgü beğenisini yansıtır. Cildin iç kapakları ve ön-arka yan kâğıtları deridir. İç kapaklar ve yan kâğıtların bir yüzü koyu yeşile boyanmış ve üzerine fırçayla altınlı zarif bir buket yapılmıştır.Illuminations: Kitabın unvan sayfası (y. 1b) bol altınlı, yeşil, kırmızı yapraklı ve çiçekli buketlerle tezhiplidir. Duraklar müzehheptir ve ketebe sayfasında halkâri süsler vardır.Measurements: 21,8 x 15,3 cm; 16 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih
Binding: Özgün miklepli cildin yeşil ve siyah renk deri dış kapakları içleri altın rumilerle dolu yekşah şemseli, köşebentli ve pervazlıdır. İç kapaklar ve yan kâğıtların bir yüzü kırmızı deridir ve bunların üzeri, ortası rozet çiçekli altınla renklendirilmiş baklava biçimleriyle süslüdür.Illuminations: Fatiha suresiyle Bakara suresinin ilk dört ayetini süsleyen serlevha tezhibi zer-ender-zer üsluptadır (y. 1b-2a). Enli pervazı, içi çiçekli iri geçme rumilerle doldurulmuştur. Serlevha tezhibin dar dikey bölmeleri altın zemine mor renkli naif çiçeklerle süslenmiş, sayfa kenarına zerefşanlı zemine naif kırmızı ve mor renkli dallar yapılmıştır. Ayrıca sure başları, duraklar, hizb, aşr, secde, cüz gülleri de tezhiplidir. Ketebe kaydı başlık tezhiple başlar (y. 311a-311b). Kitabın sonuna hatim duası eklenmiş (y. 311b-313b), son iki yaprağa halkâri bezeme yapılmıştır (y. 313b-314a).Measurements: 16,2 x 10,8 cm; 314 yaprak, sayfada 15 satırScript: Nesih; Rıka
Illuminations: Âharlı koyu krem kalın kâğıda reyhani hatla yazılan iki yaprağın satır aralarındaki altın duraklar ve sayfa kenarındaki yuvarlak ve damla biçimindeki güller altın ve mavi renklerdedir. Buradaki duraklar ayetleri (Hac: 38-70) başlangıçlarına işaret etmez. Damla biçimli gülün ortasına iri altın bir çiçek yerleştirilmiştir.Measurements: 40,5 x 29,7 cm; 2 yaprak, sayfada 11 satırScript: Reyhani
Cüz, 15. yüzyıl ortalarına doğru Bursa’da hazırlanmış olabilir. Bu eserin 27. ve 28. cüzleri München Bayerische Staatsbibliothek'tedir.Binding: Kitabın miklepli cildinin dış kapakları koyu kestane rengi deridir. Dış kapakların ortasında palmet salbekli bir şemse vardır. Şemse ve küçük köşebentlerin içi aletle yapılmış geçme bantlarla, bordürlerin içi minicik kare kalıp kullanarak mazgalvari biçimlerle doldurulmuştur. Aletle yapılmış kısımların oyuntuları altınlanmıştır. İç kapaklara 20. yüzyılda yapılan onarım sırasında koyu bej zerefşanlı kâğıt kaplanmıştır. Cildin dış kapaklarının bezeme tasarımının benzerleri 14. yüzyılda Anadolu’da ve Memluklarda, 15. yüzyıl ortaları Osmanlı dönemine atfedilen ciltlerde de görülür.Illuminations: Cüzün (Bakara: 253- Âl-I İmran: 91) ilk iki sayfası (y. 1b-2a) serlevha tezhiple açılır. Sure başı yazısı altın sarmal rumilerle süslü kartuş içine soluk mavi kufi hatla yazılmış, kartuşun köşeleri kırmızı rumilerle bezenmiştir. Bu yaprakların kalın altın cetvelinin içi 2a yaprağında zencirekle doldurulmuştur; iki sayfanın kenarına içi altın rumilerle süslü üçgen bir haşiye ve iki küçük madalyon yapılmıştır. Cüzün bir yaprağı dışındaki diğer yapraklar cetvelsizdir. Duraklar ve hizip gülleri sade altındır. Âharlı zemine altın rumilerle tasarlanan tezhipler genelde 13. yüzyılın ikinci yarısından 14. yüzyılın ilk yarısına kadar Memluk topraklarında ve Anadolu’da istinsah edilen kitaplarda görülür.Measurements: 35 x 25 cm; 42 yaprak, sayfada 5 satırScript: Muhakkak; Kufi; Muḥaqqaq; Kufic
Abdullah el-Herevî, Timurî şehzadesi Baysungur’un (ö. 1433) Herat’taki kütüphanesinde, hattat Cafer’in yanında yetişmiştir. Sülüs hattı iyi yazdığı, efşan ve vassalede üstat olduğu, Herat ve Meşhed’deki bazı yapıların dış yazılarını da yazdığı bilinir. SSM’deki bu Kuran nüshası da el-Herevî’nin hattıyla yazılmış nadide bir elyazması örneğidir. Abdullah el-Herevî’nin murakkalardaki yazılarına dayanarak onun 1430-1455 arasında Timur’un (ö. 1405) oğlu Uluğbey’in (ö. 1449) hizmetinde Semerkand’da olduğu düşünülürse, SSM nüshasının da Semerkand’da istinsah edildiği söylenebilir. SSM’deki Kuran nüshasının sure başları hattatın uzmanlaştığı sülüs hatla, ketebesi de diğer eserlerinde olduğu gibi rıka hatla yazılmıştır.Binding: Kitabın özgün cildi günümüze ulaşmamıştır. Şimdiki cildi, dış kapakları gömme şemseyle süslü kestane rengi deridendir ve 20. yüzyılda İstanbul'da yapılmış olmalıdır.Illuminations: Kitapta Fatiha ve Bakara sureleri serlevha tezhiplidir, sure başlarına tezhip yapılmamıştır. Abdullah el-Herevî’nin hattıyla yazılan eserlerde olduğu gibi, bu Kuran nüshasının serlevha tezhibi de 16. yüzyıl başlarında Herat’ta yapılmış olabilir.
Bir başka olasılık da serlevha tezhibin 16. yüzyıl başlarında Osmanlı saray nakkaşhanesinde eklenmiş olmasıdır.Measurements: 21,2 x 14,5 cm; 325 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Sülüs; Rıka
Siyah tahrirli altın cetvelli metin, iki sütun halinde zerefşanlı kâğıt üzerine nestalik hatla yazılmıştır. Sultan II. Bayezid döneminden (h. 1481-1512), azımsanmayacak sayıda ve çoğu bu sultana ithaf edilmiş kitap sanatı örneği günümüze ulaşmıştır. Bayezid’in daha şehzadeliğinde Amasya’da başlayan kitap sanatı merakı ve kültür hamiliği sultan olduktan sonra İstanbul’da da sürmüştür. Sultanın himayesinde hazırlanan Şeyh Hamdullah hattıyla istinsah edilmiş Kuran ve dua kitaplarının yanı sıra dönemin Türk ve Acem şairlerinin eserleri de tezhiplenmiş ve güzel deri ciltlerle kaplanmıştır. Tasvirlenmiş bazı edebiyat ve tarih eserleri de vardır. Efsahî’nin kasidelerini içeren, üstat bir kâtibin nestalik hatla yazdığı ve hünerli bir müzehhibin tezhiplediği bu kitapla karşılaştırıldığında, Sultan II. Bayezid dönemi kitap sanatı örneklerinin hatlarıyla, sayfa tasarımlarıyla benzerlikleri olduğu, kitap boyutlarının da birbirleriyle uyduğu görülür. Bu nadide kitap da II. Bayezid’e sunulmak üzere 1495 dolayında İstanbul saray nakkaşhanesinde hazırlanmış olmalıdır.Binding: İçi ve dışı ebru kâğıt kaplı cildi 20. yüzyıl işidir.Illuminations: Yaprak 1a’daki yuvarlak zahriye, mavi renkte ince tığlarla çevrili tezhipli enli pervazlıdır. Zahriyenin orta alanı altın dallar üzerinde sıralanmış çiçekler ve yapraklarla süslüdür. Kaside metninin başına 1495-1500 yıllarının üstat bir müzehhibinin fırçasından çıktığı belli olan bir unvan tezhibi yapılmıştır (y. 1b). Bu tezhibin enli dikdörtgen bölümünde ortada içi altın sarmal rumilerle dolu bir kartuş vardır; kartuş dışındaki alan lacivert ve altın zemin üzerine kırmızı, mavi üç yapraklı çiçekler, altın ince dallar ve rumilerle süslüdür. Üstteki dar pervazın içi ise lacivert zemine altınlı rumi kartuşlar, kırmızı, mavi tomurcuklarla ve sayfa kenarına doğru uzayan mavi tığlarla bezenmiştir. Satır aralarındaki kare koltuklarda, âharlı zemine altın sarmal dallar üzerinde sıralanan rumiler, altınlı bulutlar yer alır.Measurements: 19,8 x 13,4 cm; 18 yaprak, sayfada 11 satırScript: Nestalik
En'am suresini okumaya başlamadan önce ve sonra okunması gereken dualar ile bazı sayfa kenarlarındaki Türkçe açıklamalar kitabın başına (y. 1b-2a) sonradan eklenmiştir.Binding: Kitabın salbekli gömme şemseli kestane rengi deri cildi 20. yüzyılda yapılmış olmalıdır.Illuminations: En'am suresi, mavi renkte uzun tığlı unvan tezhibiyle başlar (y. 2b). Unvan tezhibinin ortasındaki altın zeminli kartuş içine sure ismi ve kaç ayet olduğu sülüs hatla yazılmıştır. Kartuş dışındaki alana lacivert zemine altın naif dallar ve çiçekler yapılmış, minicik köşebentler altın zemine altın rumilerle süslenmiştir. Sayfalar siyah tahrirli altın cetvellidir. Her yaprakta metin bir satır muhakkak, üç satır harekeli nesih hat düzeninde yazılmış, koltuklara tezhip yapılmamıştır.Measurements: 25,7 x 16,3 cm; 31 yaprak, sayfada 9 satırScript: Nesih; Muhakkak; Naskhī; Muḥaqqaq
Osmanlı Sultanları, hanedan mensupları, hanedan mensubuyla evli sadrazamlar sanatın hamisi olmuşlardır. Kimi hanedan mensuplarının şair, hattat, müzisyen, kuyumcu, marangoz, ressam oldukları da bilinir. Buradaki Kuran nüshası, Sultan II. Bayezid'in (h. 1481-1512) oğlu Korkut'un (ö. 1513) hattıyla kopya edilmiştir. Fatih Sultan Mehmed'in (h. 1444-1446, 1451-1481) sevgili torunu Korkut, Manisa'da ve Antalya'da valilik yapmıştır. Ancak, kardeşi I. Selim (h. 1512-20) tahta geçtikten kısa bir süre sonra kendisine rakip olarak gördüğü Korkut'u öldürtmüştür. Korkut sadece bu Kuran'ı kopya etmekle kalmamış dini ve tasavvufi kitaplar da yazmıştır. Harimî mahlasıyla şiir yazan Korkut aynı zamanda müzisyendi ve müzik aleti yapmada üstattı. Hat eğitimini Şeyh Hamdullah'tan (ö. 1520) almış olmalıdır.Binding: Kitabın 20. yüzyıl başlarına tarihlenen miklepli cildinin kestane rengi deri dış kapaklarına içleri altınlı rumilerle süslü şemse yapılmış, iç kapaklarına ebru kâğıt kaplanmıştır.Illuminations: Şehzade'nin kopya ettiği bu Kuran'da da Fatiha suresi ile Bakara suresinin ilk dört ayetinin etrafı serlevha tezhiptir. Ayet satırlarını çevreleyen dar dikey dikdörtgenlerin içi, yeşil tonunda altın zemine, sarı tonunda altın dallar üzerinde dizilmiş rozet çiçeklerle; enli yatay dikdörtgenlerin içi lacivert zemine altın dallar üzerine dizilmiş, kırmızı tomurcuk, altın, pembe rozet çiçeklerle ve altın zemine altın dallar üzerinde sıralanan mavi iri rozet çiçeklerle doldurulmuştur. Bu süslemeler, serlevha tezhibin kısa ve uzun kenarlarında uzanan geniş, kenarları dilimli üç haşiyenin içinde de tekrarlanır. Osmanlı tezhip sanatında, serlevha tasarımında, dış pervazın kısa ve uzun tarafından sayfa kenarlarına doğru genişçe uzanan haşiyeli tasarım 16. yüzyıl ortalarında farklı konularda yazılmış eserlerde de kullanılmıştır. Korkut'un hattıyla istinsah edilen Kuran'ın tasarımı bu tarzın öncü örneklerinden biridir. Serlevha tezhibini, sayfa kenarına doğru dimdik ve sık dizilmiş mavi renkli tığlar daha da zenginleştirir. Sure başları altın zeminli kartuş içine beyaz mürekkeple yazılmış, kartuşun etrafına lacivert zemine altınlı naif yapraklar yerleştirilmiştir. Kuran'da aşr, hizb yerlerini gösteren ibareler sayfa kenarına dizilmiş tezhipli oval madalyonların ortasına, cüz yerini işaret eden ibareler de tezhipli yıldızvari biçimlerin ortasına yazılmıştır.Measurements: 24 x 15,2 cm; 352 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Rıka
Osmanlı dönemi Kuran nüshalarında, ortasında son surenin veya ketebenin yazılı olduğu, karşılıklı iki yaprak halinde hatime sayfası levha tezhip tasarımlarının 1440-1517 arasına tarihlenen örnekleri vardır. Özellikle son yapraklardaki tezhipleriyle dönemin sanatlı kitapları arasında öne çıkan SSM nüshası da 15. yüzyıl Osmanlı kitap sanatının sultani nitelikteki bir örneğidir. Tezhip tasarımına bakılırsa, Sultan II. Bayezid (h. 1481-1512) döneminde, ünlü Şeyh Hamdullah'ın hattıyla yazılmış Kuran nüshalarının tezhiplerini hazırlayan bir sanatkârın elinden çıkmış olmalıdır.Binding: Kuran'ın 20. yüzyılda yapılan onarımda yenilenen cildinin kestane rengi deri dış kapaklarına içi kalıpla sarmal dallar ve hatayilerle bezenmiş gömme oval salbekli şemseler yapılmıştır; siyah deri iç kapaklarda ise içleri altın rumilerle dolu şemse ve köşebentler yer alır.Illuminations: Kuran'ın 1b-2a zahriye yaprakları şemseli, köşebentli olarak tasarlanmıştır. Fatiha ve Bakara sureleri (y. 2b-3a) serlevha tezhiplidir. Sure başları âharlı zemine altınla veya altın zemine beyaz sülüsle kartuş içine yazılmış, kartuş zeminleri ve köşe dolguları sarmal dallar üzerinde sıralanmış turuncu ağırlıklı küçük çiçekler, yaprak ve tomurcuklarla veya naif üslupta çiçekler ve dallarla süslenmiştir. Nas suresinin etrafı serlevha (y. 330b) ve bu surenin karşı yaprağı (y. 331a) levha tasarımında naif üslupta tezhiplidir. Tezhiplerin turuncu, çimen yeşili renkleri, naif üsluptaki çiçekleri, Kuran’ın ilk sayfalarındaki zahriye ve son sayfalarındaki levha veya serlevha tasarımları 15. yüzyıl Osmanlı kitap sanatının sultani nitelikteki örneklerinde karşımıza çıkar.Measurements: 24,5 x 16,5 cm; 331 yaprak, sayfada 13 satırScript: Nesih; Sülüs
Hüsameddin Hüseyin Şah olarak tanınan hattat, Sultan II. Bayezid'in (h. 1481-1512) hat hocası Şeyh Hamdullah'ın yanında Amasya'da yetişmiş ve onunla birlikte İstanbul'a gelerek 1492-1503 arasında Divan-ı Hümayun ve Hazine-i Amire kâtipliği görevlerinde bulunmuştur.Binding: SSM'deki bu dua kitabı, dış kapakları açık kestane rengi deri miklepli bir cilt içindedir. Cildin üzerinde altın sarmal rumilerle bezemeli ortası şişkin, salbekli oval bir şemse vardır. İç kapakları ve yan kâğıdı hatip ebrusunun özenli bir örneğidir. Üstat ellerden çıkan cilt, tezhip ve halkâriler 19. yüzyılda yapılmış olmalıdır.Measurements: 21 x 14,1 cm; 6 yaprak, sayfada 6 satırScript: Nesih
Kitabın 1b - 235a arasındaki tezhipleri incelendiğinde, Safevi döneminde 1580'lerde Şiraz’da istinsah edilen eserlerin tezhipleriyle benzer oldukları görülür. Zahriye tezhibinin ortasına İsra suresinden 88. ayetin yazılması da 16. yüzyılda Safevi döneminde Şiraz’da istinsah edilen Kuran nüshalarında yaygındır. Yaprak 1b-3a arasındaki tezhiplerde görüleceği gibi, Safevi üslubundaki tezhipli yaprakların 2 cm kadar kesilmiş olduğu anlaşılır. Halbuki 235b-236a yapraklarındaki tezhipte böyle bir kesinti görülmediği gibi üslubu da diğerlerinden çok farklıdır; 16. yüzyıl Osmanlı tezhip üslubunun 20. yüzyıl başlarındaki bir uygulaması gibidir. Safevi döneminde 1580 civarında Şiraz’da istinsah edilip tezhiplenen ve muhtemelen ciltlenen bu Kuran nüshası bir şekilde İstanbul’a ulaşmış olmalıdır. Cildi yıprandığı veya kaybolduğu için kitabın yeni sahibi muhtemelen 20. yüzyıl başlarında usta bir hattata ketebe kaydını yazdırmıştır. Ayrıca, kitabın değerini artırmak üzere son iki yaprağını dönemin üstat bir müzehhibine süsletmiş, sonra da ciltletmiş olmalıdır. Mücellit muhtemelen kitabın sayfalarını cilde uydurmak için kesmek zorunda kalmıştır.Binding: Miklepli vişne çürüğü deri cildin dışı bulutlar, rumiler, hatayilerle kalıpla bezemeli yaldız gömme şemseli ve köşebentlidir. Miklebi ve sertabı yenilenmiş, bu yenileme sırasında eski sertaba ait "Masun ve mahfuz bir kitaptır. O'na yalnız pak olanlar dokunabilir" ayetlerinin (Vâkıa: 78-79) kalıpla yazılı olduğu kartuş korunmuştur. Onarımda iç kapaklara kestane rengi sade deri kaplanmış olmalıdır. Cildin dış kapaklarının 16. yüzyıl sonlarına ait olduğu söylenebilir.Illuminations: Sanatlı elyazma kitaplarda genelde ilk iki yaprakta, bazen birinci yaprağın a yüzünde tezhipli oval, dairevi, yıldız biçimi veya daha farklı tasarımlarla yapılmış süslemeli sayfalar vardır. Bu süslemelerin orta alanına çoğu kez kitabın, yazarının ismi, kitabın kim için hazırlandığı, kitap bir Kuran ise bir ayet yazılır. Bu orta alan tamamen tezhiplendiği gibi boş da bırakılabilir. İşte bu sayfalara zahriye adı verilir. Buradaki zahriye yapraklarında (y. 1b-2a) ortada etrafı minik çiçeklerle halkârî ve mavi renkli rumi tığlarla çevrili, salbekli ve sekiz kollu bir şemse ile köşebentler vardır. Şemsenin ortasına altın zemine beyaz rıka hatla "De ki: Yemin ederim eğer insanlar ve cinler Kuran'ın benzerini getirmek üzere toplansalar, birbirlerine arka çıksalar da bir mislini getiremezler" ayeti (İsra: 88) yazılmıştır. Tezhibin temel renkleri altın, lacivert ve turuncudur. Kuran'ın Fatiha ve Bakara sureleri geleneğe uygun olarak haşiyeli enli pervazlı serlevha tezhiplidir (y. 2b-3a). Kitabın sayfa kenarındaki gülleri, sure başları da tezhiplidir. Cüz, hizb, aşr, secde işaretleri altın rıka hatla sayfa kenarına yazılmıştır. Yaprak 235b'de unvan tezhibinin altına rıka hatla ketebe kaydı yazılıdır. Bu satırların altındaki alana altın ve lacivert zeminli, bulut ve rumi motifli levha tezhip yapılmıştır. Aynı sayfanın kenarında siyah mürekkeple yazılıp sonra silinmiş notların izleri seçilmektedir. Etrafı pervazlı, mavi zeminli oval şemseli bir diğer levha tezhip de yaprak 236a'da yer alır.Measurements: 19,3 x 12,4 cm; 236 yaprak, sayfada 17 satırScript: Nesih; Rıka
Binding: Miklepsiz, şemse, salbek ve köşebendli kızıl renkli deri ciltMeasurements: 353 varak; yazı alanı: 21,9 x 12,5 cm, cilt: 30,5 x 20,4 cmScript: Nesih