Necmeddin Okyay, son dönem hattatlarından Nazif Bey (ö. 1913), Hasan Rıza (ö. 1920), Mehmed Hulusi Yazgan (ö. 1940), Ahmed Kâmil Akdik (ö.1941), İsmail Hakkı Altunbezer (ö. 1946) gibi, 19. yüzyılın tanınmış celi sülüs ve celi talik hattatı olan Sami Efendi'nin (ö. 1912) öğrencisiydi. Necmeddin Okyay da, Sami Efendi'nin diğer öğrencileri gibi, 1914'te açılan Medresetü'l-Hattatin'in hocalarındandı. Sanatkâr, hattatlığının yanında, ebru çalışmalarıyla da tanınmış, çiçekli ebrulu kâğıtlarıyla bu alana önemli bir yenilik getirmiştir. Hattatın bu levhasında, Şefâat yâ nebiyyallâh ("Ey Allah'ın peygamberi, şefaat et") ibaresi yazılıdır.Illuminations: Koyu sarı zemin üzerine siyah mürekkeple yazılan kompozisyonu çevreleyen pervazlar ebrulu kâğıttandır.Measurements: 88 x 120 cmScript: Celi talik
19. yüzyılın tanınmış celi sülüs ve celi talik hattatı olarak kabul gören Sami Efendi'nin tekkelerde tarikatın pirinin adının yazılarak duvara asılması âdetinden yola çıkarak kalıplarını hazırladığı levhada "Yâ Hazreti Mevlana" ibaresi yer alır. Yazı kompozisyonun ortasına denk gelen "te" harfinin üzerine "Kuddise surruhu'l-azîz" (Yüce sırrı mukaddes olsun) sözleri yerleştirilmiştir.Illuminations: Koyu ve parlak mavi zemin üzerine zer-endûd olarak hazırlanmış olan levha, müzehhip Bahaddin Tokatlıoğlu'nun (ö. 1939) elinden çıkmış olmalıdır. Yazıyı çevreleyen altın cetvelin dışındaki geniş pervaz, rumili altın kıvrım dallarla bezelidir. Levhanın özgün ahşap çerçevesi, zeytin dallarından yapılmış bir çelengin ortasındaki yastığın üzerine yerleştirilmiş destarlı mevlevi sikkesiyle süslenmiştir.Measurements: 47.5 x 94.5 cmScript: Celi talik
Sami Efendi'den (ö. 1912) hat meşk eden hattat Nazif, döneminde de beğenilen bir hattattı. Bu levhasında, "Allah'ın farzlarını yerine getir ki, itaat edenlerden olasın" anlamındaki hadisi oval bir kompozisyon içine istiflemiştir.Illuminations: Zencerekli bir pervazla çevrelenen yazı alanı ebrulu kâğıtla vassalelenmiştir.Measurements: 38 x 48,5 cmScript: Celi sülüs
Osmanlı talik yazısının son dönemdeki en ünlü hattatlarından biri Mehmed Hulusi Yazgan'dır. Talik yazıyı, 19. yüzyılın büyük üstatlarından Sami Efendi'den (ö. 1912) öğrenmiştir. Dokuz kıt'adan oluşan murakka, bir mürekkebat meşkidir. Meşkin ikinci aşaması olan mürekkebat meşklerinde öğrencinin kompozisyon kabiliyetini geliştirmek üzere çeşitli beyitleri yazma çalışmaları yapılırdı. Talik yazı öğreniminde en çok tercih edilen metinler İranlı ünlü âlim ve şair Abdurrahman Molla Câmî'nin (ö. 1492) 19 beyitlik Farsça Besmele Kasidesi ve Hakani Mehmed Bey'in (ö. 1606) 1598'de yazdığı 716 beyitlik Türkçe mesnevi Hilye-i Hakani'dir. Mehmed Hulusi Yazgan, bu dokuz kıt'ada Besmele Kasidesi'nden beyitler yazmıştır. Sadece eğitim için kaleme aldığı bu beyitlerde, satır aralarına çalış anlamına gelen sa'y kelimesini yazmayı ihmal etmemiştir.Binding: Körüklü murakkanın kestane rengi deri cildinin dış kapakları şemselidir, iç kapakları ise bej kâğıtla kaplıdır.Illuminations: İlk iki kıt'a hafif ebrulu kâğıtlar, diğerleri düz kâğıtlar üzerine yazılmıştır ve yazı alanlarının etrafı zerefşanlı (altın serpme) bej kâğıtla vassalelenmiştir. Talik murakka bezemesizdir.Measurements: 9 kıt'a; 17,4 x 25,3 cmScript: Talik
Hattat Faik Efendi, sülüs ve nesih hatlarını Mehmed Şefik'ten (ö. 1880) meşketmiştir. Bu levhasında celi divani hatla "Taşlanan ve (Allah'ın huzurundan) kovulan şeytandan Allah'a sığınırım. Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla! Ey kapıları açan Rabbimiz, bize hayır kapılarını aç" anlamına gelen Arapça duayı, saltanat kayığı formunda yazmıştır. Dua siyah mürekkeple yazılmış, altınla tahrirlenmiştir.Illuminations: Kompozisyonun üzerine irice, yeşil bir saz yaprağı, yaprağın arasına ise kırmızı, büyük bir rozet çiçeği iliştirilmiştir. Bu bezemenin sağında gene irice, altınlı bir şemse motifi görülür. Orta alanı, altınlı süslemeleri olan bej, dar ve koyu pembe enli birer pervaz çevreler.Measurements: 47,3 x 90 cmScript: Celi divani
Sami Efendi'nin Yesarizade'nin (ö. 1849) talik üslubundan geliştirdiği celi talik levhaların bir örneği bu eserdir. Zer-endûd levhada Hz. Muhammed'in "Çalışıp kazanan Allah'ın dostudur" anlamındaki hadisi yazılıdır.Illuminations: Kompozisyonu çevreleyen altınlı cetvelin dışındaki pervazın dört köşesi ve uzun kenarların ortaları geometrik ve bitkisel motiflerle bezelidir. Levhayı siyah zemin üzerine zer-endûd olarak hazırlayan ve tezhipleyen, hattatın birlikte çalışmayı tercih ettiği, son dönemin ünlü müzehhibi Bahaddin Tokatlıoğlu (ö. 1939) olmalıdır.Measurements: 49 x 116 cmScript: Celi talik
Yazı kalıplarını Sami Efendi'nin hazırladığı levhada, kahverengi zemin üzerine altın mürekkeple "Başarıya ulaştıran Allah'tır" anlamındaki Allâhu veliyyu't-tevfîk ibaresi vardır. İbarenin ortasındaki uzatılmış "y" harfinin oluşturduğu büyük çanak içinde, "O ne güzel bir Mevlâ ve ne güzel bir dosttur" anlamına gelen Ni'me'l-mevlâ ve ni'me'r-rafîk sözleri istiflenmiştir.Illuminations: Altınlı cetvelin dışındaki pervazın altınlı, geometrik tezhibini müzehhip Bahaddin Tokatlıoğlu (ö. 1939) yapmış olmalıdır.Measurements: 60.5 x 126.5 cmScript: Celi sülüs
Sami Efendi talik hat icazetini Yesarizade'nin (ö. 1849) öğrencilerinden Kıbrısîzade İsmail Hakkı'dan (ö. 1862) almış, Yesarizade'nin üslubunu celi talik levhalarına taşımıştır. Bu zer-endûd levhanın celi talik hat kalıpları Sami Efendi tarafından hazırlanmış, "Yâ Hazret-i pir Seyyid Abdülkadir Geylanî" ibaresi yazılmış, ortadaki "Seyyid" kelimesinin üzerine Kaddese'llâhu sirrahu'l-'aziz (Allah onun yüce sırrını mukaddes kılsın) ibaresi istiflenmiştir. Sami Efendi'nin yazı kalıplarından levhayı hazırlayan ve pervazını tezhipleyen, son dönemin ünlü müzehhibi Bahaddin Tokatlıoğlu (ö. 1939) olmalıdır.Measurements: 54 x 179 cmScript: Celi talik
20. yüzyılın tanınmış hattatlarından Hasan Rıza hüsnühat sanatını Yahya Hilmi (ö. 1907), Mehmed Şefik (ö. 1880) ve Sami Efendi'den (ö. 1912) öğrenmiştir. Medresetü'l-Hattatin'de ders vermiş, son Osmanlı hattatlarını yetiştirmiştir. Hattat, Şems suresinin tamamını yazdığı büyük boyutlu levhasına besmele satırıyla başlamış, altına muhakkak hat ile surenin Arapça ayetlerini, daha alta ise sülüs hatla Türkçe meallerini yazmıştır.Illuminations: Yazı satırlarının dışı, altın zemin üzerine kurdeleler ve girlantlarla birbirine bağlanan kıvrımlı saz yaprakları ve rengârenk çiçekli buketlerle doldurulmuştur. Levhanın dışındaki pervaz koyu kahverengi zemin üzerine altınla bezelidir.Measurements: 127 x 88 cmScript: Sülüs; Muhakkak; Rıka; Thuluth; Muḥaqqaq
20. yüzyılın tanınmış hattatlarından Hasan Rıza, Yahya Hilmi (ö. 1907), Mehmed Şefik (ö. 1880) ve Sami Efendi'den (ö. 1912) hüsnühat öğrenmiştir. Medresetü'l-hattatin'de sülüs ve nesih dersleri vermiş, son Osmanlı hattatlarını yetiştirmiştir. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Halim Özyazıcı (ö. 1964) da vardır.
Hasan Rıza, buradaki murakkanın içindeki kıt'a'lara, Muhammed b. Said el-Busirî'nin (ö. 1296?) Arapça yazdığı, Hz. Muhammed'i öven şiirinden beyitler yazmıştır. Kıt'alar, bir sülüs, iki nesih, bir sülüs satır düzenindedir.Binding: Koyu kestane rengi sade deri cildi özgündür.Illuminations: Kıt'alar koyu yeşil renkli kâğıtla vassalelenmiştir. Koltuklar tezhipsizdir, cetveller ve duraklar altındır.Measurements: 9 kıt'a; 33 x 25 cmScript: Muhakkak; Sülüs; Nesih; Rıka; Muḥaqqaq; Thuluth; Naskhī
Son dönem Osmanlı hüsnühat sanatının önde gelen hattatlarından, hattatlığının yanı sıra tuğrakeşliğiyle de bilinen Sami Efendi, yaşadığı dönemin sultanlarından Abdülaziz (h. 1861-1876), II. Abdülhamid (h. 1876-1909) ve Mehmed Reşad'ın (h. 1909-1918) tuğralarını çekmiştir. Bu levha, Sultan II. Abdülhamid'in Sami Efendi'nin çektiği tuğrasının kalıbından hazırlanmıştır. Sultanın alameti sayılan tuğra, sanatlı olarak levha halinde hazırlanıp duvarlara asılıyordu.Illuminations: Osmanlı hat sanatında, Mustafa Rakım'ın (ö. 1826) Sultan II. Mahmud'un (h. 1808-1839) tuğrasını düzenlemesinin ardından, özellikle son dönemde kusursuz kompozisyonlara dönüşen tuğra levhaların bu örneği siyah kalın kâğıt üzerine altınla yapılmıştır. Tuğranın sağ üst köşesinde, 19. yüzyılın Batı etkisindeki tezhip anlayışında bir çiçek buketi vardır. Kompozisyonu çevreleyen altınlı cetvelin dışındaki pervazın dört köşesi ve kenarları kıvrımlı dallarla bezenmiştir.Measurements: 85 x 100 cm
İstanbul’da yaşadığı mahalleden dolayı, Çırçırlı lakabı ile tanınan hattat Ali, güzel yazı yazmayı Kazasker Mustafa İzzet’in (ö. 1876) öğrencisi Mehmed Şefik’den (ö. 1880) öğrenmiştir. Hattat Ali, bu levhasında, Hz. Muhammed’e ithafen, Türkçe ve Farsça bir manzume yazmıştır.
Yapıştım dâmen-i pâk-i rızâya hed çi bâdâ bâd
Sarıldım hâk-i pây-ı Mustafâya her çi bâdâ bâd
Zuhûrât u cevâba tâb u tâkatsız kalıp hayrân
Sığındım dergeh-i lutf-ı Hudâya her çi bâdâ bâd
Hakk’ın rızasının temiz eteğine yapıştım, ne olursa olsun!
Mustafa’nın ayağının toprağına sarıldım, ne olursa olsun!
Zuhurat ve cevaplara güç kuvvet yetiremeyip şaşırıp kalınca
Allah’ın lütuf dergâhına/katına sığındım, ne olursa olsun!Measurements: 50 x 49,2 cmScript: Celi sülüs
19. yüzyılda celi sülüs ve celi talik hatla yazdığı levhalarıyla ün kazanmış olan Sami Efendi, celi sülüsle iki satır halinde "Şüphesiz inkâr edenler Zikr'i (Kuran'ı) duydukları zaman neredeyse seni gözleriyle devirecekler. (Senin için) 'Hiç şüphe yok o bir delidir' diyorlar" anlamındaki âyeti (Kalem: 51) yazmıştır.Illuminations: Sami Efendi'nin yazdığı kalıptan zer-endûd hazırlanmış olan levhanın iki satırını, zarif saz yapraklarıyla bezenmiş bir cetvel ayırmakta, yazı alanını ise altınlı bir cetvel çevrelemektedir. Cetvelin dışındaki pervaz, üzüm salkımları ve başak demetlerine dolanan kurdeleli şeritlerle süslüdür.Measurements: 50,5 x 74 cmScript: Celi sülüs
Mehmed Şefik'in yazdığı kalıptan hazırlanan zer-endûd levhada, yazı alanının üzerinde, pervazın ortasında, "Allah yüce kitabında şöyle buyurmuştur" anlamına gelen giriş ibaresi Kâlellâhu te'âla fî kitâbihi'l-kerîm yer alır. Altına, "Allah'ın göğsünü İslam'a açtığı, böylece üzerinde Rabbinden bir nur bulunan kimse, kalbi imana kapalı kimse gibi midir?" anlamındaki âyet (Zümer: 22) yazılmıştır.Illuminations: Yazı alanının dışındaki kalınca pervaz beyaz bir kurdeleyle birbirine dolanan altınlı, çiçekli ve yapraklı dallarla bezelidir.Measurements: 47.5 x 100 cmScript: Celi sülüs
Sami Efendi, 19. yüzyılın tanınmış celi sülüs ve celi talik hattatıdır. 1853'ten itibaren önemli devlet görevlerinde bulunmuş, güzel yazısıyla öne çıkmıştır. Döneminin meşhur hocalarıyla çalışarak hüsnühat sanatında ilerlemiştir. İsmail Zühdî (ö. 1806) ve Mustafa Rakım'ın (ö. 1826) sülüs hat üsluplarını, Yesarizade'nin talik hat üslubunu benimseyerek kendi üslubunu yaratmıştır. Sami Efendi, sarayın hüsnühat hocalığı görevinde de bulunmuştur. Son dönem hattatlarından Nazif Bey (ö. 1913), Hasan Rıza (ö. 1920), Mehmed Hulusi Yazgan (ö. 1940), Necmeddin Okyay (ö. 1976), Kâmil Akdik, İsmail Hakkı Altunbezer'e hat meşkettirmiş, 20. yüzyılın meşhur hattatlarını yetiştirmiştir. Sami Efendi'nin öğrencileri, 1914’te açılan Medresetü'l Hattatin'in hocaları olmuştur. Hattat, bu levhasında Kelime-i Tevhid'i yazmış, üzerine "Allah hû" ibaresini yerleştirmiştir.Illuminations: Kompozisyonun üst köşelerindeki boşluklar saz yaprakları ve uzun saplı çiçeklerden oluşan buketlerle süslenmiştir. Altın cetvelin dışındaki pervaz birbirine dolanan saz yaprakları ve çiçekli dallarla bezelidir.Measurements: 52,5 x 93,5 cmScript: Celi sülüs
Kazasker Mustafa İzzet'in (ö. 1876) öğrencisi olan ve hocasının ardından onun görevlerine atanan hattat Mehmed Şefik bu levhasında, "Yâ Hazreti Mevlânâ - kuddise sırruhu'l-a'lâ" (Yâ Hazret-i Mevlânâ - Mübarek sırrı mukaddes olsun) sözlerini yazmıştır. "Mevlânâ" kelimesinin içindeki, kompozisyona hâkim olan lamelif harfi, semazenlerin sema sırasında açılan kollarını çağrıştırır.Illuminations: Üst köşelerde çiçekli birer dal olan yazı alanı lacivert pervazla çevrilidir.Measurements: 37,5 x 43 cmScript: Celi sülüs
Müsenna levhalarda, tam ortadan geçen hayali bir dikey çizginin ayırdığı sol taraf, sağ tarafın yansımasıdır. Ayna etkisi yaratan bu levhalarda hattatlar sağ tarafa istifli kompozisyonu yerleştirir, sol tarafa da bu kompozisyonun yansımasını resmederler. Zorlukla okunabilen bu levhalarda amaç göze güzel görünen, simetrik ve dengeli kompozisyonlar yaratmaktır. Bu levhalarda özellikle celi sülüs hat tercih edilir. Mehmed Şefik, levhasında, "Benim ve âlemlerin Rabbi olan Allah’tan başka ilah yoktur" anlamındaki Arapça, "Lâ ilâhe illallâhu huva rabbî ve rabbu'l-âlemîn" sözlerini yazmıştır.Illuminations: Altınlı cetvelin dışı, Türk rokokosu olarak adlandırılan üslupta bezelidir.Measurements: 62 x 51,5 cmScript: Celi sülüs
Mehmed Recai, Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) ve Abdülaziz (h. 1861-1876) dönemlerinde, üst düzey devlet görevlerinde bulunmuştur. Bu levhasını, Bosna ve İşkodra vilayetleri kapı kethüdalığı görevi sırasında yazmış olmalıdır. Koyu mor zemin üzerine zer-endûd olarak hazırlanmış levhaya "Ali" adının aynalı ve zülfikârlı yazılmasıyla oluşan kompozisyon hâkimdir. Karşılıklı bakan "ayın" harflerinin arasındaki dairesel istifin içinde "Hasan-Hüseyin-Fatimetü'z-zehrâ, Allah onlardan razı olsun" üzerinde ise "Ya Hazret-i Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî, Allah yüce sırrını mukaddes kılsın" anlamına gelen Arapça ibareler yer alır. Bu ana kompozisyonun iki yanındaki boşluklara, yukarıdan aşağıya doğru, sağda "Allah yüzünü şerefli kılsın" (Kerramallâhu vechehu); solda "Allah ondan razı olsun" (ve radiyallâhu te'âlâ anhu) sözleri yazılmıştır.Illuminations: Kalınca pervaz, birbirine dolanmış altınlı çiçek buketleri ve siyah kurdeleler, köşelerde yıldız çiçekleriyle bezenmiştir.Measurements: 90.2 x 97.3 cmScript: Celi sülüs
Sultan II. Abdülhamid'in (h. 1876-1909) şehzadelerine yazı hocalığı yapan son dönemin ünlü hattatlarından Şevki Efendi'nin öğrencileri için yazdığı birçok meşk günümüze ulaşmıştır. Hattat adayları önce müfredat meşklerini, yani harfleri ve heceleri, sonra da mürekkebat meşklerini, yani seçilmiş bazı metinlerden satır düzenini öğrenirlerdi. İki satır sülüs arasındaki iki satır nesih düzeninde yazılan, 13 kıt'adan oluşan bu körüklü murakka da, müfredat ve mürekkebat meşklerini içerir. Hattat, öğrencilerinin işini kolaylaştırmak için harflerini kırmızı mürekkeple noktalayarak ölçülendirmiştir.
Bu murakkanın, "Ey Rabbim işimi kolaylaştır, zorlaştırma ve hayırlı bir sonuca erdir" anlamındaki Rabbi Yessir duası ile başlayan ilk on kıt'ası müfredat meşki, son üç kıt'ası ise alıştırma metinlerini içeren mürekkebat meşkidir.Binding: Murakkanın kahverengi deri cildinin dış kapakları şemseli ve köşebentlidir.Illuminations: Son kıt’anın karşısındaki boş yaprak (8a), kırmızı sümbüllü kahverengi ebru kâğıtla süslenmiş, kıt'aların arka yüzleri uçuk mavi, turuncu ve yeşil renkli ebru kâğıtla kaplanmıştır.Measurements: 16,8 x 25,8 cm; 13 kıt'aScript: Sülüs; Nesih
Hattat Mustafa İzzet kazaskerlik görevinde bulunmuş, dolayısıyla bu unvanıyla tanınmıştır. Mustafa Vasıf’tan (ö. 1853) aklam-ı sitte, Yesarizade Mustafa İzzet’den (ö. 1849) talik dersleri alarak yetkinleşmiş, sarayda şehzadelere yazı hocalığı yapmıştır. Hattat bu levhasında, Hadîd suresinden bir ayet yazmıştır (57/3): Huve’l-evvelu ve’l-âhiru ve’z-zâhiru ve’l-bâtınu ve huve bikulli şey’in alîm. Hattat, “O, ilk ve sondur, zâhir ve bâtındır.” ibaresini tek bir satıra yazmış, “O her şeyi bilendir.”ayetini ise satırın sonuna bir istif halinde yerleştirmiştir.Illuminations: Yazının dışındaki enli pervaz, Türk rokokosu adı verilen üslupta bezenmiştir.Measurements: 38,5 x 89,5 cmScript: Celi sülüs
Hattat Mehmed Şefik, Kazasker Mustafa İzzet'in (ö. 1876) öğrencisidir. Sultan Abdülmecid (h. 1839-1861) Mustafa İzzet'i ikinci imamlığa atayınca, Mehmed Şefik hocasının yerine Musika-i Sultaniye ve Hademe-i Humayun'un hüsnühat hocalığı görevine getirilmiştir. Mehmed Şefik, Sultan Abdülmecid'in yaptırdığı caminin yazılarını yazmak üzere 1855'te Sakız adasına gönderilmiş, aynı yıl depremde zarar gören Bursa Ulu Cami’nin kitabelerinin onarımı için de görevlendirilmiştir. Sultan Abdülmecid'in türbesinin yazıları da Mehmed Şefik'e aittir. Hattat bu levhasında, "Allahım, ayıplarımızı ört, günahlarımızı bağışla, kalplerimizi temizle. Allahım, rahmetinle rahmet peygamberi, ümmetin şefaatçisi Hz. Muhammed'i, ailesini ve ashabını kuşat" anlamındaki Arapça duayı celi sülüs hatla üç satır halinde yazmıştır.Illuminations: Yazı alanını çevreleyen iç ve dış pervazların ebru kağıtları, Necmeddin Okyay'a (ö.1976) atfedilen ebrulu kâğıttandır.Measurements: 39 x 45 cmScript: Celi sülüs; Rıka